در انجام پروژه های عکاسی صنعتی و عکاسی تبلیغاتی و عکاسی حرفه ای گاها پیش می آید پروژه هایی که نیازمند عکاسی زیر آب می باشند.بسیاری از عکاسان صنعتی و عکاسان حرفه ای به معقوله عکاسی زیر آب و غواصی آشنایی ندارند.این جزو میتوتند کمک شایانی به عکاسان علاقمند به عکاسی صنعتی و عکاسی تبلیغاتی و عکاسی حرفه ای زیر بکند.
بخشاول - تاریخچه‌یغواصیدرجهان- 10
1-2- پیشرفت‌هایاولیهغواصیولوازمعکاسیوتصویربرداریزیرآب: 11
1-3- تاریخچهتصویربرداریزیرآبدرجهان: 15
1-4-تاریخچهتصویربرداریزیرآبدرایران: 16
1-7-فیلمبرداریاتصویربردارزیرآب: 17
2-1- برنامهریزیومدیریتتولید: 18
2-4- غواصیدرمنطقهقبلازانجامپروژه: 19
2-5- برنامهریزیبرایغواصیدرجریان: 20
2-5-1- برنامهریزیغواصیدرشب: 21
2-6-1- مدیریتاسترسدرغواصیدرشب: 22
3-1-4- ایستگاهپشتیبانیازسطح: 28
3-2- فنونومهارتهایغواصیعمیق: 29
3-2-5- ایجادارتباطباهمراهان: 31
3-2-7- تجاوزازمحدودهجدولوبرداشتفشاراضطراری: 33
3-3- غواصیبااسکوترهایزیرآبی: 33
3-3-1- عدمبازایستادنازحرکت: 35
3-3-2- گیرکردنتجهیزاتدرپروانه: 36
3-4-3- بازگشتبهسطحوخروجازآب: 38
3-5- فنونومهارتهایغواصیدرشب: 39
3-8- فنونومهارتهایغواصیدرآبهایجریاندار: 42
4-1-1-1-1- تنظیمکنندههوا (رگلاتور): 45
4-1-1-1-7- اختاپوسوهواییدکی: 49
4-1-1-2- تجهیزاتویژهغواصیعمیق: 50
4-1-1-2-1- تجهیزاتتنفساضطراری: 50
4-1-1-2-4- کامپیوترهایغواصیدرغواصیعمیق: 51
4-1-1-2-5- انواعاسکوترهایزیرآبی: 52
4-1-1-3-3- نگهداریازچراغقوه : 55
4-1-1-3-9-بویهنشانهبرسطح (SMB): 58
5-1- تکنیکهایتصویربرداریزیرآب: 59
5-1-6-ثبوتوروشنگهداشتندوربین: 62
5-1-9-1- پروژکتورهایعکاسی(Strob) 64
5-1-9-2- زاویهنورپردازیباپروژکتور: 64
5-1-12- نگهداریازتجهیزاتعکاسیزیرآب: 66
5-1-12-1- نکاتمهمنگهداریازآکواپکوپروژکتورهایزیرآبی: 67
5-1-12-1-1- واشرهایعایقگرد (اورینگها): 67
5-3- انتخابدوربینتصویربرداری: 72
5-4- آکواپک،مارینپکیاکاورضدآب: 72
5-4-1- آمادهسازیدوربینوآکواپک: 73
5-5- تکنیکهایفیلمبرداریزیرآب: 74
6-1- تکنیکهاینورپردازیزیرآب: 74
6-1-2- پروژکتورهایعکاسی،فیلمبرداری(Strob) 75
6-1-3- نورپردازیباپروژکتور; 75
6-2-6- چراغهاچقدرنورمیدهند؟- 80
7-1- تجهیزاتتصویربرداریزیرآب: 81
7-1-5- چراغهایقابلحملباتریدار: 89
7-1-5-1- استفادهدرفیلمهایخبری: 89
7-1-5-2- استفادهدرفیلمهایمستند: 90
8-1-1- بیماریهاوعوارضغواصیعمیق: 94
8-1-1-1- خوابآلودگینیتروژنی: 94
8-2- ایمنیوبرنامهریزیغوصبااسکوتر: 96
8-4- گمشدنوعقبافتادنازگروه: 97
8-7- بیماریهایغواصیدرارتفاعات: 99
8-7-3- مخاطراتغواصیدرآبهایجریاندار: 101
8-7-3-1- گمشدن،دورافتادنوجداشدنازگروه: 101
8-7-4- مخاطراتغواصیدرکشتیهایمغروق: 102
9-1-1- منطقه،شرایطجویووقتروز: 104
9-1-2- شرایطومحیطمناسبغواصیدرجریان: 105
مقدمه :
در کشوری که دارای آبهای عمیق و گسترده و همچنین دارای تمدن کهن و باستانی است عناصر تصویری ناب زیادی وجود دارند. لذا برای تبدیل این مواد خام نیاز به ابزارها و توانایی های خاص برای تولید برنامه های تلویزیونی می باشد.
دربرنامه سازی برای تلویزیون ، توانایی ها ، تخصص ها و قوانین به صورت مشترک در تمامی سطوح موجود می باشند که می توان در ساخت و ارائه برنامه ها به آنها رجوع نمود زمانی که به صورت تخصصی تر به تولید برنامه ها نگاهمی شود هریک دارای وجوه خاص مربوط به خود هستند که به تنهایی می توانند موضوع پژوهش برای یک پژوهشگر رسانه محسوب شوند.
برحسب سوژه‌های متفاوت، گونه‌هایی از فیلم مستند، بایستی برای ارایه‌ی بهتر و خلاقه‌ی واقعیت، از فن‌آوری‌های مربوطه بهره گیرند. بهترینِ آثار، آن‌هایی هستند که بتوانند فن‌آوری را برای هنر به‌خدمت گیرند، نه اینکه خود ابزاری در خدمت فن‌آوری باشند. در غیر اینصورت، چنین آثاری که صرفاً تکنیکزده هستند، فاقد ارزش هنری می‌باشند. اما فراموش نکنیم که تکنیک به منظور خلق یک اثر هنری مستند با استفاده از پیشرفته‌ترین و جدیدترین فن‌آوری های روز، به‌اندازه‌ی داشتن هدف مشخص در هنگام تولید اثر اهمیت دارد.
باتوجه به اینکه وجوه مشترک در برنامه سازی ها بسیار گسترده است و مجالی برای بیان کامل آنها وجود ندارد و همچنین در این جزوه تصمیم به بررسی تخصص های مربوط به تهیه یا مدیریت تولید در برنامه های ساخته شده در زیر آب است لذا از اطاله کلام خودداری کرده و تخصصاٌ به مقوله چگونگی ساخت برنامه های زیر آبی که شامل تهیه ، مدیریت تولید و تصویر برداری زیر آب است پرداخته می شود.
در تولید یک برنامه تمامی عوامل موجود همانند یک زنجیر درهم تنیده شده و نمی توان یکی از آنها را بیان کرد بدون اینکه به دیگری فکر نمود. پس تا آنجایی که امکانات و شرایط اجازه می دهد و همچنین در حد دانش موجود تمامی حواشی تولید یک برنامه تلویزیونی زیر آبی بررسی می شود.
درکتب مربوط به برنامه سازی چیزی از برنامه سازی زیر آب بیان نشده یا حتی اگر به آن پرداخته شده به صورت فصلی گذرا و کوتاه و یکجانبه می باشد و چیزی به عنوان تخصصی تهیه و تولید برنامه های زیر آبی به چشم نمی خورد .
برای ساخت یک مستند یا یک برنامه تلویزیونی خوب آنچه که بسیار مهم است تحقیق و پژوهش اولیه می باشد که در ارتقاء سطح کیفیت برنامه نقش اساسی ایفا می کند و این بدان معنا نیست که تحقیق برای رسانه در تمامی برنامه ها یکسان است.بطور مثال برای تحقیق در یک مستند جنگ باید در میدان جنگ به دنبال آثار یا اتفاقات آن رفت ولی برای تحقیق در مورد شروع جغرافیا باید در میان کتب قدیمی که توسط مسلمانان به رشته تحریر در آمده است کنکاش کنیم ولی نکته مهم آن است که برای ساخت یک برنامه تلویزیونی در هر موضوعی باید به یکسری از عوامل مثل جنبه بصری بودن موضوع ، منابع اطلاعاتی و بصری آن و....... توجه ویژه کرد، ولی در طی تولید یک برنامه تلویزیونی زیر آب به عوامل متفاوت تری نسبت به بقیه تحقیق ها باید توجه داشت که می تواند در حین تولید کمک شایانی به ساخت مستندکند.
در کشور ایران باتوجه به داشتن دو دریای بزرگ و همچنین آبهای روخانه ای و ... و در نهایت مواد برنامه سازی مناسب با توجه به قدمت چندین هزارساله آن و وجود تاسیسات بزرگ دریایی و... آیا تولیدات تلویزیونی خوبی به صورت می پذیرد ؟ و آیا برای انجام چنین کارهایی چگونه می بایست برنامه ریزی نمود؟با نگاهی به تاریخچه غواصی در می یابیم که ایرانیان جزو اولین کسانی بودند که برای کنکاش به زیر آب رفته اند ولیکن با توجه به پیشرفت تکنولوژی وپیدایش عکس و فیلم و ولع عمومی برای مشاهده و کشف ناشناخته ها افراد زیادی در ابتدا به منظور های نظامی و برای اولین با به زیر آب رفته و اطلاعات زیادی به دست آوردند و کم کم این اتفاق ها باعث شد که تجهیزاتی به این منظور ساخته شده تا کار استفاده کنندگان از آنها را آسوده تر سازند چه بسا یافتن ناشناخته ها در بهتر زندگی کردن انسان ها موثر است.
دانستن و شناختن ابزار برنامه سازی گام بسیار مهمی در هرچه بهتر و بهینه تر کردن کار تولید تلویزیونی می باشد . مدون کردن مواد برنامه سازی تلویزیونی زیر آب به لحاظ آنکه در هیچ جای دنیا وجود کاملی برای خود رغم نمی زند، می تواند در برنامه ریزی سازمان بزرگی همانند صدا و سیما بسیار موثر باشد چراکه این مواد خام برنامه سازی بکر ودست نخورده بسیار مناسب و قابل استفاده اند.همچنین در موقعی که کشور های همسایه در دامن زدن و دزدیدن هویت ملی کشورعزیرمان ایران دست بکارند، بهترین کار یادگیری و انجام هرچه سریعتر این فن و به ثبت رساندن مواد موجود در دریاهای جنوب و شمال می باشد.
بخش اول - تاریخچه‌ی غواصیدر جهان
ریشه اصلی آشنایی انسان با غواصی در نیاز او به عملیات نظامی، انجام خدمات زیرآبی، تجارت زیرآبی و گسترش دروازه‌های دانش از طریق جست‌وجو و کشف اسرار نهفته زیر آب بوده است. هیچ‌کس به درستی نمی‌داند که چه زمانی بشر پی برد که میتواند با حبس نفس در سینه، برای مدتی اندک زیر آب باقی بماند. در هر حال، زمان استفاده از غواصی به عنوان یک حرفه، به زمان استفاده انسان از کشتی و شناخت جهان اطراف خود باز می گردد.
کوشش غواصان اولیه با صید موادی چون غذا، اسفنج و مروارید که بیشتر ارزش تجاری داشت در آبهای کم‌عمق (کمتر از 10 متر) محدود می‌شد. یکی از داستان‌های غواصی که به روایت «هرودوت» مورخ یونانی در تاریخ ثبت شده، داستان غواصی به نام سیلیس[1] است. این غواص پنج قرن قبل از میلاد مسیح، تحت سلطه خشایارشا پادشاه ایران، برای کشف و جمع‌آوری گنج‌های غرق شده، فعالیت می‌کرد.کهن ترین تصویر موجود در مورد غواصی درکتیبه های قدیمی عصر هخامنشی یافت شده که درتصویر زیر دیده می شود[2]
شکل 2-1- نقش برجسته غواصی در کتیبه های عصر هخامنشی
در این تصویر غواص را می بینیم که تخته سنگی بر زیر شکم خود قرار داده تا بتواند به زیر آب برود.
نوشته‌های تاریخی نشان می‌دهد که اسکندر مقدونی در لنگرگاه شهر تایر[3] (لبنان فعلی) که در سال 322 قبل از میلاد در محاصره او بود نه تنها غواصانی را برای از بین بردن موانع دشمن به زیر آب فرستاد بلکه خودش نیز برای نظارت بر پیشرفت کار آنها، به زیر آب رفت.
فنون و تکنیکهای غواصان اولیه در بعضی از نقاط دنیا هنوز هم مورد استفاده قرار می‌گیرد.غواصان از همان زمان کودکی آموزش می‌دیدند که چگونه زیر آب نفس خود را حبس کنند و با این کار علاوه بر گنجایش ششها، نیرو و شهامتشان نیز به طرزی استثنایی افزایش می‌یافت. این غواصان برای فرورفتن زیر آب، شش‌های خود را از هوا پر میکردند، سپس برای سهولت غواصی یک سنگ مسطح یا وزنه‌ای به خود می‌بستند. استفاده از سنگ مسطح به این دلیل بود که غواص می‌توانست با کمک این سنگ، زیر آب باقی بماند. مسیر معینی را به طرف یک ناحیه مشخص در پیش گیرد. غواصان در حین پایین رفتن به زیر آب، طنابی را به دور کمر خود می‌بستند تا شخص حامی در سطح آب، بتواند به کمک آن، غواص را با سنگ و محموله‌ای که همراه داشت به سطح آب بکشد. مدت غواصی آنان معمولا بین یک تا 2 دقیقه بود. این مدت زمانی است که انسان میتواند نفس خود را در سطح آب (خشکی) درون سینه نگه دارد. عمق متوسطی که غواصان در آن غوص میکردند بین 2 تا 3 متر بود. این عمق استاندارد یا حتی بیشتر از آن، برای غواصانی که آموزش دیده بودند، هیچ‌گونه اشکالی به‌وجود نمی‌آورد. هرچند باید دانست که تکرار این نوع غوصها می‌توانست اثرات بدی بر روی سیستم بدن غواص بگذارد، اما غوصهای بسیاری با مدت زمان بیشتری در تاریخ ثبت شده است.[4]
1-2- پیشرفت‌های اولیه غواصی و لوازم عکاسی و تصویر برداری زیر آب:
آشکارترین و ضروری‌ترین وسیله برای افزایش توانایی ماندن یک غواص در زیر آب، امکان ذخیره هوا است که نخستین کوشش‌ها در این مورد استفاده از نی‌های توخالی و لوله‌هایی بود که سرشان از سطح آب بیرون می‌ماند و شخصی که در زیر آب از این وسایل استفاده می‌کرد، گرچه نمی‌توانست کار مورد نظرش را به خوبی انجام دهد، اما مدت زیادی قادر به ماندن زیر آب بود. این لوله‌های تنفسی به‌صورت جدی به‌عنوان تکنیکی در عملیات نظامی و در مکان‌هایی که می‌خواستند پوشیده و پنهانی زیر آب به دشمن نزدیک شوند، مورد استفاده قرار می‌گرفت. مردانی که از این لوله‌ها استفاده میکردند بیش از اینکه غواص باشند، سربازانی بودند که از آب به‌عنوان یک پوشش پنهان‌کننده برای ماموریت مخفیانه خود استفاده میکردند.
در سال 1240 میلادی «راجر بیکن» به ابزارهایی اشاره کرده که انسان می‌توانست با کمک آنها، در کف دریاها و یا در مسیر رودخانه‌ها بدون آنکه خطری متوجه او باشد، قدم بزند. در قرون 16 و 17 میلادی دستگاه‌هایی معرفی شد که از پیشرفت موفقیت‌آمیزتر غواصی خبر می‌داد. به هرحال، مسلم نیست که این طرح‌ها در پیشرفت غواصی تاثیر اساسی داشته‌اند یا خیر؟ چرا که اگر برای مخترعان آن دوره اعتباری کاذب قایل باشیم، مانند این است که اختراع زیردریایی هسته‌ای ژول‌ورن را در آن زمان معتبر بدانیم. در هر حال ژول‌ورن در آن زمان فقط دارای قوه تخیل و پیش‌بینی اما فاقد تکنولوژی لازم بوده است.[5]
ثبت لحظات و نمایاندن آن به دیگران از دیرباز در تفکرات غواصان اولیه نقش بسته بود. در سال 1893 میلادی «لوئیس بوتن» اولین دوربین عکاسی در زیر آب را اختراع کرد و نخستین تصاویر زیرآبی را ارایه داد.
شکل 2-2- اولینعکس زیر آب - [6]۱۸۵۶
شکل 2-2- عکاس در حال ثبت اولین عکس زیر آبی 1856
شکل2-3- طرح اولین عملیات عکاسی زیر آب
ویلیام تامسون اولین عکاسی است که یک عکس زیرآبی گرفته استاین عکس با استفاده از دوربینی که بر روی یک تیرک سوار شده و از بالای آب کنترل می شد، برداشت شده است. هدف عکاس یک جلبک دریایی بود اما عکس تهیه شده کیفیت و وضوح پایینی داشت.زمان نوردهی برای دریافت این عکس حدود 10 دقیقه بود و همانطور که شما هم حدس می زنید دوربین در این فرآیند غرق شده است.[7]
این دوربین توسط لوییسبوتان به عنوان اولین دوربین زیر آبی استفاده شده بود.
شکل 2-4- اولین دوربین زیر آبی شکل 2-5- اولین فلش برای عکاسی زیر آب[8]
پس از آن در راستای تکامل بیشتر تصویر برداری زیر آب برای نخستین بار «ولانگلی رنگین» و همکارانش در سال 1923 میلادی تصاویر رنگی و لحظات زیبای زیر آبها را ثبت کردند.[9]
در این میان پراکندگی پیشرفت های مقطعی تصویر برداری زیر آب و نداشتن متولی ثابت و اتفاقات بدون متولی این حرفه در سراسر جهان منجر به این شده که اطلاعات در این زمینه بسیار پراکنده و آشفته گردیده است.
شکل 2-6- اولین عکس رنگی جهان 1923
1-3- تاریخچه تصویر برداری زیر آب در جهان:
چارلز ماکسل به عنوان اولین تصویر بردار زیر آب به صورت حرفه ای در سال 1968 با عکاسی زیر آب کار خود را آغاز کرد. وی پیش از آن به صورت جرفه ای به عنوان غواص مشغول به کار بود تا اینکه در سال 1987 پس از آشنایی با جرالد فاور یک فیلمساز سوئیسی به ساخت فیلم مستندی از فاضلاب هایی که به دریا ریخته و آب را آلوده می کردند پرداخت ، وی فیلم خود را با یک دوربین سوپر 8 نگاتیو ساخت .این فیلم برای بخش لطمه های زیست محیطی در یکی از شبکه های تلویزیونی افریقای جنوبی پخش شد [10].
می توان چارلز ماکسول را به عنوان اولین تصویر بردار حرفه ای زیر آب در دنیا دانست چارلز در سال ۲۰۰۲ تعدادی از جوایز Emmy را برای یکی از فیلم هاو مجموعه تصاویر مستندش از زندگی ماهیهای ساردین کوا زولا دریافت کرد.
پس از آن با پیشرفت تجهیزات و وسایل فیلم برداری و تصویر برداری زیر آب غواصانی که به کار تصویر برداری و عکاسی زیر آب علاقه داشتند به صورت تفریحی ، تجربی و نه به صورت علمی به این کار پرداختند .[11]
1-4-تاریخچه تصویر برداری زیر آب در ایران:
شاخص ترین فیلمساز و تصویر بردار ایران مانی میر صادقی است که با ساخت مجموعه مستند جان مرجان به عنوان اولین فیلمساز و تصویر بردار ایرانی خود را به جامعه هنری شناساند. وی با دریافت جوایز زیادی برای ساخت مستند های خودش مانند جایزه پاندا از جشنواره واید اسکرین انگلستان در سال 1389 و جشنواره بین المللی فیلم فجر در سال 1388 خود را به عنوان اولین تصویر بردار و فیلمساز توانمند زیر آب معرفی کرد.
1-5-گروهتصویربرداریزیرآب:
گروه تصویر برداری زیر آب حداقل از 3 نفر تشکیل شده است که به شرح وظایف و تخصص های هر یک از آنها پرداخته می شود . برای انجام پروژه تصویر برداری زیر آب به حداقل دو نفر نیاز
می باشد تا یک گروه تصویر بردار با تکیه به توانمندی غواصی خودشان به زیر آب رفته و وظیفه خود را به نحو احسنت انجام دهدند.
در این مرحله تعداد نفرات بیشتر به دلیل مخاطراتی است در حین انجام عملیات غواصی گریبان گیر غواص می شود . پس دونفر باید هسته اصلی یک گروه غواص تصویر بردار زیر آب را تشکیل دهند . پس از آن یک نفر آشنا به فنون غواصی باید در سطح آب آماده و گوش به زنگ باشد تا در مواقع لزوم به کمک غواصان زیر آب بشتابد .
1-6-سرگروه
با توجه به محدودیت های موجود در زمان غواصی ، مانند : محدودیت در در تعداد غوص به دلیل افزایش ازت مایع در خون که بیماریهای خطرناکی را برای انسان به همراه دارد .محاسبه زمان غوص و ایستگاهای گروه امر بسیار مهمی است که گروه باید به آنها توجه کند . همینطور تغییر ارتفاع از هواپیما به زیر آب که به تغییر فشار و همان مشکل نیترات باید زمان های استراحت و ایستگاها با توجه به عمق غوص و همینطور مدت زمان عملیات ، نیاز به فرد خبره و با تجربه ای دارد که می توان آنرا سر گروه نامید.
سرگروه الزاما نبایست همان تصویر بردار زیر آب باشد و بهتر است فردی باشد که در سطح آب همه موارد را مد نظر خود قرار می دهد . کار سر گروه آنقدر مهم است که غفلت از هریک از مسوولیت هایش منجر به اتفاق های جبران ناپذیری مانند جان انسانها می شود.
1-7-فیلم بردار یا تصویر بردار زیر آب:
تصویر بردار زیر آب کسی است که باید در عین داشتن توانایی غواصی از توانمندی تصویر برداری و اطلاعات مربوط به آن برخردار باشد . توانایی محاسبه شکست نور در مناطق مختلف ، انتخاب نما های دارای نور مناسب نسبت به زاویه بازتابش خورشید در زیر آب ، توانایی تخمین بهترین زمان برای تصویر برداری زیر آب با توجه به زاویه خورشید و موارد زیاد دیگری که در فصل چهارم به تفصیل به آنها پرداخته خواهد شد می باشد.
1-8-پژوهشگر غواص:
برای ساخت برنامه یا فیلم تلویزیونی زیر آبی همانند بقیه موارد در تلویزیون به تحقیق و پژوهش در زمینه موضوع مورد نظر، یکی از مهمترین موارد می باشد. برای استفاده از اطلاعات محققان و دانستن محل موضوع نیازمند آشنایی آن محقق با غواصی است تا بتواند گروه را به کنار موضوع برده و محل را از نزدیک و قابل لمس در اختیار فیلمسازان قرار دهد چرا که دانستن مکان اصلی مورد استفاده و پیدا کردن آن کار ساده ای نیست .
بخش دوم:
2-1- برنامه ریزی و مدیریت تولید:
بستر های موجود در زیر آب در ایران را می توان بطور کلی به موارد زیر تقسیم نمود .
الف-سواحل خلیج فارس و دریای عمان در استان های خوزستان ، بوشهر و هرمزگان : شامل ده ها بند تاریخی و تعداد بیشماری کشتی های مغروقه
ب- سواحل دریای خزر در استان های گیلان ، مازندران و گلستان : شامل بنادر تاریخی و کشتی های مغروقه در بزرگترین دریاچه جهان
پ- دریاچه های داخلی مانند دریاچه ارومیه ، دریاچه تخت سلیمان و ده ها دریاچه کوچک و بزرگ
ت- رودهای خروشان و مسیل های قدیمی و ده ها سازه آبی مربوط به آنها
به دلیل وجود چنین بستر ها زیادی در کشورمان ایران نیاز به تصویر برداری و عکاسی زیر آب به شدت احساس می شود . به دلیل وجود شرکت های نفتی متعدد و وجود تاسیسات زیر آبی در این دریا ها و دریاچه ها گزارش گیری و داشتن تصاویر از آنها مورد نیاز است .
با داشتن توانایی در این زمینه، تولید برنامه های تلویزیونی مورد توجه قرار می گیرد.منظور از برنامه های تلویزیونی می تواند برنامه های مستند ، خبری و داستانی مد نظر باشد .
تولید یک برنامه تلویزیونی در موضوع زیر آب چه تفاوت هایی با برنامه های معمولی دارد ؟اگر تولید یک برنامه تلویزیونی را به سه مرحله تقسیم کنیم می توان در مورد مرحله به مرحله تفاوت های برنامه های زیر آبی با برنامه های معمولی اشاره کرد.
2-1- مرحله پیش تولید:
یک پیش تولید خوب می تواند گروه تصویر برداری زیر آب را از خطرات حتمی و نیز از صرف هزینه های بیش از حد نجات دهد. به همین دلیل پیش تولید خوب در ساخت برنامه های تلویزیونی با رویکرد صحنه های زیر آب بسیار مهم است.
در این مرحله از ساخت برنامه باید به نکات زیادی توجه نمود .بررسی منطقه و شرایط جوی آنجا، تاثیر بسیار زیادی بر ساخت برنامه و هزینه های آن میتواند داشته باشد .به عنوان مثال در رودخانه ها و جاهایی که آب دارای جریان می باشد، انجام کار به صورت معمولی صورت نمی گیرد و تهیه کننده برای اطمینان از اجرای صحیح و اصولی کار باید به سه عنصر اصلی توجه ویژه داشته باشد .
2-2- وجود بلد محلی:
در بررسی مشکلات منطقه و پیدا کردن موقعیت سوژه به شدت مورد نیاز است .
بلد محلی در بیان موقعیت جغرافیایی و شرایط جوی می تواند اطلاعات ذیقیمتی در اختیار برنامه سازان قرار دهد ولیکن یک برنامه سازخوب به یک مرجع نباید اعتماد کامل داشته باشد. دراستفاده از بلد محلی باید نکات زیادی را مورد توجه قرار داد یکی از آنها بررسی دقیق عمق مورد نظر و وجود جریان های زیر آبی است که بلد محلی به خاطر نداشتن ابزار دقیق نمی تواند اطلاعات دقیقی در این زمینه در اختیار برنامه سازان قرار دهد. داشتن یکسری خرافات در مورد منطقه، موجودات محلی و.... می تواند در اجرای صحیح کار خلل ایجاد کند. پس داشتن دانش غواصی و تصویر برداری همزمان به صورت دقیق در فرار از این مشکلات نقش به سزایی خواهد داشت.
2-3- داشتن یک پژوهشگر خوب:
یک پژوهشگر خوب می تواند در ساخت مستند کمک زیادی به برنامه سازان می کند به طور مثال پیدا کردن یک گونه دریایی که در حال انقراض می باشد کار بسیار سخت و طاقت فرسا و در مواردی غیر ممکن است. در یافتن این گونه ها با تکیه بر تحقیقات کتابخانه ای نمی توان به ساخت مستند پرداخت به همین علت در مرحله پژوهش سر زدن به منطقه و یافتن آن گونه و بررسی شیوه زندگی آن بسیار مهم است. در مواردی برخی از گونه ها مهاجر هستند و در موقع خاصی از سال قابل رویتند و تمامی اینها در تحقیقات بسیار موثر است.
2-4- غواصی در منطقه قبل از انجام پروژه:
در اجرای یک پروژه خوب انجام عملیات غواصی قبل از انجام پروژه برای بررسی محیط زیر آب تخمین سختی ها و کاستی های آن منطقه بسیار موثر است . مانند بقیه کارهای مستند که حضور در محل فیلم برداری ، تست تصاویر و ضبط آنها برای بررسی تصاویر و نورمحیط بسیاری از کارها را آسان می سازد. به طور مثال اگر آب آن منطقه گل آلود باشد تخمین گل آلود بودن در انجام پروژه و استفاده از وسایلی که از گل آلود کردن بیشتر آب جلوگیری می کند، بسیار کارساز می باشد.
2-5- برنامه ریزی برای غواصی در جریان:
به مانند تمامی فعالیت های غواصی، غواصی در جریان نیز با برنامه ریزی مخصوص به خود آغاز می گردد. در برنامه ریزی برای انجام غواصی در جریان نکات ز یر را باید در نظر گرفت.
وضعیت سطحی و شرایط جریان را در نظر گرفته و به اینکه در صورت انجام غواصی بدون بویه[12]، امکان تشخیص حباب های گروه توسط خدمه قایق امکانپذیر است یا خیر توجه شود. همچنین نحوه و سهولت بازگشت غواصان به قایق را در صورت وجود تلاطم سنجیده شود. وسعت دید کم در جریان می تواند باعث برخورد با اشیا و اجسام زیر آبی گردد. در برنامه ریز ی، در نظر گرفتن وسعت دید می تواند از خطر تصادف با اجسام کاسته و از جدا افتادن گروه از یکدیگر نیز پیشگیری کند.
عکاسی و تصویربرداری در جریان بسیار زیبا و دیدنی است، در صورتیکه قصد انجام کار تصویر برداری زیر آب را دارید می بایست شدت جریان و امکان توقف در جریان را برای عکاسان و تصویربرداران بسنجید.
تعداد افراد حاضر در گروه از عوامل بسیار مهم غواصی در جریان به حساب می آیند و کثرت افراد و هماهنگی بین آنها بسیار دشوار است. از این رو گروه های کم جمعیت تر برای انجام غواصی در آبهای جریاندار بسیار مناسب ترند.باید به یاد داشت که محدودیت وسعت دید در آبهای کدر، به راحتی
می تواند افراد را از هم جدا و گروه را پراکنده نماید.
میزان تجربه افراد نیز در تصمیم گیری و برنامه ریزی برای غوص بسیار مهم است، افراد کم تجربه تر را در غوص هائی با جریانات شدید، حتی الامکان به همراه برده نشوند چراکه احتمال به سطح آمدن و پراکنده شدن افراد کم تجربه در این قبیل غوصها بیشتر است. بنابراین آمادگی قایق برای از آب گرفتن این افراد بسیار مهم و حیاتی است.
2-5-1- برنامه ریزی غواصی در شب:
اگرچه غواصی در شب به مانند روز بسیار آسان و لذت بخش است اما برنامه ریزی برای انجام غواصی در شب دارای نکات ویژه ایست که دانستن آنها مهم و در تسهیل این امر بسیار مفید می باشد. از آنجائیکه این فعالیت در برهه ای از زمان انجام می گردد که از وسعت دید در بیرون و درون آب کاسته می شود به یاد داشتن و به کار بستن نکات زیر می تواند در سهولت کار و بالا بردن ایمنی غواصی مفید واقع گردد.
نخستین پیشنهاد در انتخاب سایت و زمان غوص آنست که، حتماً سایت شناخته شده ای را که قبلاً در آن غواصی و یا حداقل اسنور کلینگ شده انتخاب شود. بنابراین باید با تمامی زوایای سایت آشنا بود و علاوه بر ایمنی بیشتر و جلوگیری از گم شدن احتمالی می توان به تمامی نقاط سایت که آشناست سرک کشید و زندگی شبانه آبزیان سایت را بررسی کرد. اما انتخاب زمان نیز با توجه به شرایط منطقه ای و ساعت جزر و مد متفاوت خواهد بود. بدین صورت که با انتخاب بهترین زمان (مد کامل) می توانید از مواجه شدن با جریانات شدید خودداری نمودو از غواصی در یک شب مهتابی لذت فراوانی بردو تصاویر بسیار زیبایی را از موجودات زیبای زیر آب که در شب فعال هستند را شکار کرد.
همیشه تجهیزات را در مکانی روشن قبل از ورود به سایت آماده نمود تا در صورت نقص در تجهیزات و یا عدم عملکرد صحیح آنها بتوان به آسانی مشکل را حل نموده و به کار ادامه داد. همچنین اینکار می تواند به جمع آوری تجهیزات قبل و بعد از غوص و عدم فراموش نمودن آنها و در نتیجه سبب بالا بردن ضریب ایمنی گردد. از غواصی در آبهای کدر، جریاندار و متلاطم در شب نیز اکیداً خودداری نموده و همچنین از ورود به بدنه کشتیهای غرق شده و یا غارهای دریائی دوری نمود.[13]
به دلیل آشنائی با رفتارهای فردی، حتی الامکان افرادی که قبلاً با هم غوص نموده اند اقدام به غواصی در شب نموده و همراهان را در یک رده و سطح آموزشی انتخاب شوند تا در هنگام غواصی در شب بیشتر احساس راحتی بوجود آید. به همراه داشتن شخص و یا اشخاصی بر سطح نیز به سهولت غواصی در شب خواهد افزود. از این رو شخص همراه را در سطح با علایم نوری آشنا نموده تا وی مسیر ورود و خروج به آب را روشن نموده و همچنین در جمع آوری تجهیزات کمک حال گروه باشد. شخص همراه می تواند در مواقع اضطراری نیز بسیار مفید بوده و باعث سریع تر شدن روند امداد گردد.
2-6- مرحله تولید :
مهمترین و تاثیر گذارترین مرحله تصویر برداری زیر آب این مرحله می باشد . در این مرحله تفاوت بسیار زیاد پروژه های تصویر زیر آب تفاوت خود را با پروژه های معمولی نشان می دهد چرا که محیط عمل از شرایط فیزیکی و شیمیایی متفاوتی نسبت به محیط قابل درک ما در روی زمین برخوردار است و عمل کردن در آن بسیار متفاوت می باشد و بتبع دانستن آن مسایل برا یک مستند ساز یا تهیه کننده یا تصویر بردار زیر آب حیاتی می باشد و همچنین داشتن دانش استفاده صحیح از ابزار غواصی و تصویر برداری زیر آب لازم و ضروری است.
در این مرحله تهیه کننده با علم به اینکه عملیات تصویر برداری زیر آب بسیار هزینه بر و گران
می باشد برنامه ریزی دقیقی را اعمال می کند و طبق برنامه ریزی های انجام شده که حاصل مرحله پیش تولیدش می باشد عمل می کند.
در این مرحله توانایی غواص و تیم تصویر برداری زیر آب می تواند به انجام هرچه سریعتر پروژه کمک کند به همین دلیل داشتن علم استفاده از تجهیزات تصویر برداری زیر آب و استفاده صحیح از تجهیزات غواصی بسیار مهم است . یعنی یک تصویر بردار زیر آب خوب کسی است که یک غواص خوب هم باشد و این دو دانش را همزمان باهم استفاده نماید.یکسری از این توانایی ها به تجهیزات به روز ساخته شده در دنیا بستگی دارد که کار عکاسان و تصویر برداران زیر آب می باشد و مستقیما به دانش تصویر برداری مربوط می گردد.
2-6-1- مدیریت استرس در غواصی در شب:
روزی انسانی ما قبل تاریخی که به ناگاه و بدون اگاهی لازم وارد غاری ناشناخته می شدند، طعمه خرسی گرسنه در تاریکی غار می گردیدند. اکنون میلیون ها سال از آن زمان گذشته است دیگر خبری از غار نشینی، تاریکی و خرس گرسنه نیست. اما انسان خوی طبیعی مقابله با حوادث و ژن آن را همچنان به همراه دارد. از این رو ممکن است به ناگاه و در پس اشعه چراغ قوه که در کدورت آبهای تاریک اعماق، ستونی و هم آلود را تشکیل داده است احساس استرس بوجود آید.
امروزه مقابله با استرس های مختلف به هنگام غواصی تبدیل به هنری ارزشمند گردیده است. اما باید دانست که به هنگام غواصی در شب و در پس شبح صخره هائی که هولناک به نظر می رسند هیولائی سهمگین و یا موجودی درنده پنهان نشده است. دنیای شب سراسر پر از زیبائیست، زیبائی وصف ناپذیری که انسان را به دنبال خویش و در این زمان به دل این تاریکی کشانده است. در پس این استرس، دنیایی پر هیجان پنهان گردیده است که استرس را در دقایق اول غوص در شب به ماجراجوئی و اکتشاف ناشناخته های این دنیای شگفت انگیز و در نهایت به لذت تبدیل خواهد نمود. همچنین آموخته ها در دوره های آموزشی غواصی در شب PADI[14] و مطالعه و انجام تمارین این کتاب سطح آگاهی غواص را چنان ارتقا خواهد بخشید که مطمئناً قبل از پایان نخستین تجربه غوص در شب وخروج از آب نقشه و طرح غوص بعدی را در سر خواهد پروراند. به این ترتیب هر چه سطح آگاهی و تجربیات نسبت به محیط اطراف بیشتر باشد، استرس کمتر خواهد گردید از اینرو نگارنده در طی این رساله سعی در بالا بردن آگاهی ها و در نتیجه کاهش استرس های احتمالی نموده است.
اما به خاطر داشته باشید که شرکت در دوره های تخصصی غواصی در شب نیز اجتناب ناپذیر بوده و تاثیر بسزایی در بالا بردن تجربیات خواهد داشت.
اما یکی دیگر از دلایل دچار شدن به استرس به هنگام غواصی در شب مواجه شدن با مشکلاتی خواهد بود که غواص ممکن است راه حل آنها را ندانسته و یا ناخودآگاه دست به عکس العمل های غیر ارادی زده که خود نیز باعث افزایش استراس خواهد گردید. بطور مثال می توان به برخی از این دلایل مانند ترس از گم کردن مسیر، گم شدن و عقب افتادن از گروه و یا از کارافتادن چراغ قوه اشاره نمود .
2-7- مرحله پس تولید:
این مرحله از یک کار زیر آبی هیچ گونه تفاوتی با کارهای معمول برنامه سازی نداشته و همان مراحل را در بر می گیرد. فقط تنها کاری که مهم و قابل توجه است تصحیح رنگ ونور می باشد که در موارد زیادی غیر قابل اغماض است.
بخش سوم :
3-1- تکنیک های غواصی:
یک فیلمبردار فقط وقتی می تواند فیلمبرداری زیر آب را شروع کند که با روش های غواصی و احتیاط هایی که باید رعایت شود، کاملاً آشنا باشد و برای این کار آموزشی کافی دیده باشد.
از انواع مختلف تجهیزات تنفس زیر آب که در دسترس غواصها هست نوع تامین کننده هوا مطابق احتیاج بدن که آکوالانگ یا اسکوبا جزو آنها هستند، بیش از همه مورد استفاده ی فیلمبرداران است. استوانه هوای فشرده که به پشت غواص بسته می شود هوای مورد نیاز بدن او را با فشاری که معادل فشار آب محیط است توسط یک رگولاتور[15] (demand-valve) تامین می کند. برای غواصی در اعماق زیاد گاهی به جای هوای معمولی از هوای دارای اکسیژن زیاد و گازهای مانند اوکسی هلیوم (oxyhelium) استفاده می شود.
همیشه با یک آکوآلانگ که جمع و جور و نسبتاً سبک است کار می شود. می توان از سیستم تامین هوای غواص از بالای سطح آب هم استفاده کرد، اما این چندان ضرورتی ندارد. تنها امتیاز این سیستم این است که می توان مدت طولانی تری زیر آب ماند. اما از آنجا که فیلم خام همیشه زودتر از هوا تمام می شود و به علاوه بسیاری از اوقات حتی پیش از تمام شدن حلقه ی فیلم برای مذاکره درباره ی نمای بعد و موضوعات دیگر به سطح آب می آییم، سیستم تامین هوا از بالای سطح آب با اتصال لوله ای فقط کار را مشکلتر می کند. ماسک و لوله هوایی که انتهای آن وقتی بالای سطح آب باشد باز است و در زیر آب بسته می شود فقط برای گرفتن عکس که زمان کوتاهی می گیرد، مناسب است و سیستم دوباره به جریان انداختن اکسیژن بسیار خطرناک است و به هیچ وجه مناسب کارهای غیر نظامی نیست.
غواصان ورزیده می توانند از تجهیزات تنفس زیر آب نوع تامین هوا متناسب با احتیاج بدن تا عمق 100 متر استفاده کند و این امکانات فراوانی را برای فیلمبرداری زیر آب فراهم می آورد. یک مشکل این دستگاه ها این است که سیلندر به تدریج که هوای داخل آن خالی می شود سبکتر می شود:
هنگام کار با آکوالانگ مجهز به استوانه هوای فشرده به تدریج که هوای داخل سیلندر را مصرف می کنید تغییر حیرت انگیزی در وزن پدید می آید. هر چه باشد هوای فشرده هم وزنی دارد و این وزن از نظر تعادل غواص بسیار قابل توجه است چرا که در شناوری متوازن غواص تصویر بردار، نقش مهمی ایفا می کند و این شناوری در گرفتن تصاویر بدون تکان های نا مربوط موثر است. استوانه ها به تدریج که هوای داخل را به مصرف می رسند، سبکتر و سبکتر می شوند. در غواصی های معمولی این موضوع اهمیت زیادی ندارد. در ابتدا غواص کمی سنگین تر است و برای آنکه در یک سطح بماند باید به اصطلاح به طرف بالا شنا کند و در پایان که استوانه ها سبک می شوند و او را به طرف بالا می کشند، غواص می تواند جهت حرکات شنایش را به طرف پائین تنظیم کند و در نتیجه در یک سطح باقی بماند مشکلی نیست. اما وقتی یک دوربین فیلمبرداری در دست هست و با آن کار می شود، حفظ تعادل در کف دریا آسان نیست.
جلیقه غواص در اساس به صورت یک جلیقه نجات یا به قول یک نفر یک چتر نجات غواص طرح شده است؛ بدین ترتیب که می توان با یک مخزن کوچک هوا در مواقع اضطراری غواص را از هر عمق به سطح آب آورد و حتی در یک موقعیت واقعاً اضطراری می توان از هوای داخل آن برای تنفس استفاده کرد; چرا که محتوا هواست و نه گاز کربنیک (CO2). این مخزن کوچک را می توان پیش از آنکه در آب غوطه ور شد از آکوآلانگ پر کرد. از این نظر استفاده از این وسیله ارزان بسیار راحت است. از آن می توان برای تنظیم وضع ایستادگی در آب استفاده کرد. وقتی که غواص بخواهد در آب به این طرف و آن طرف شنا کند; مقدار زیادی وزنه ی اضافی با خود می برد و سنگینی آنها را با پر کردن نیمتنه نجات با هوا خنثی می کند. بعد وقتی که می خواهد کف دریا روی پاهایش بایستد هوای داخل نیمتنه نجات را خالی می کند و وزنه های اضافی وی را سر پا نگاه می دارد. بدین ترتیب می توان کف دریا ایستاد و به تجربه ثابت شده که حتی وقتی غواص در مسیر جریان های شدید زیر آب هست می تواند با دوربین روی دست به خوبی کار کند و نیفتد. پیش از آنکه به این نیمتنه نجات دست یافته شود از کمربندهای معمولی دارای وزنه استفاده می شد. آنها را پیش از غوطه ور شدن داخل آب می انداختند و بعد در زیر آب آنها را به خود و به دوربین آویزان میکردند. روش خیلی پر دردسری بود به اضافه ی اینکه بعد از اتمام فیلمبرداری باید وزنه ها یکی یکی به سطح آب آورده می شد. اما این نیمتنه نجات قطعی ترین راه حل مسئله است.
اساساً دو نوع لباس غواصی لاستیکی وجود دارد. لباس های «خیس» که از اسفنج چسبان تشکیل شده و یک لایه آب را کنار بدن غواص حبس می کند. این آب با آب دریا مخلوط نمی شود و به تدریج درجه حرارت آن معادل گرمای بدن غواص می شود. لباس های «خشک» گشادتر و کاملاً رطوبت ناپذیر هستند و می توان زیر آنها لباس معمولی گرم پوشید. لباس غواصی خیس از نظر فیلمبرداری زیر آب چند مزیت دارد:
«یک امتیازش این است که بدن باریکتر و بیشتر مناسب شنا کردن است. لباس های خشک اغلب بادکرده هستند و نمی توان با آنها سریع شنا کرد و به علاوه پوشیدن و در آوردنشان خیلی وقت می گیرد و در همه ی موارد قابل استفاده نیستند. بزرگترین امتیاز لباس خیس آن است که می توان یک یا چند تکه و یا تمام آنرا با توجه به شرایط آب و وضع بدنی خود به تن کرد. در تابستان در مدیترانه فقط یک نیمتنه ی آستین کوتاه می پوشند و این بیشتر برای آن است که تسمه های آکوآلانگ پوست شانه ها را ناراحت نکند. مواقعی هم هست که فقط با یک جلیقه به زیر آب می توان رفت مثلاً وقتی که فقط قصد دیدن یک منطقه زیر آب باشد. اما وقتی که باید تمام روز مرتب به زیر آب بودو بالا آمد آن وقت برای آنکه بدن سرد نشود یک نیمتنه آستین کوتاه باید به تن شود. اواخر فصل تابستان در عمق 30 تا 40 فوت لایه هایی از جریان آب سرد وجود دارد و در چنین مواقعی شلوار هم باید پوشید. بعد هم اگر باز آب سردتر شد به تدریج پوتینها و بالاخره وقتی آب واقعاً سرد شد، از دستکش و کلاه هم استفاده می شود. اما از آنجا که به تن کردن همه ی اینها ناراحت کننده و دست و پا گیر است، تا سر حد امکان آنها کنار گذاشته شود.
از جمله وسایل غواصی فرعی دیگری که ممکن است مورد نیاز باشد باید از ژرفا سنج و ساعت های مقاوم در برابر فشار نام برد.
3-1-1- غواصی عمیق
آیا دسترسی به آن اعماق امکان پذیر است؟ آیا موجوداتی نیز در آنجا زندگی می‌کنند؟ دسترسی به آنجا تا چه حد ایمن است؟ و چگونه می توان به آنجا رسید؟
طبق استانداردهای بین المللی واژه ”عمیق“ در فرهنگ غواصی به حدفاصل عمق ما بین 18 تا 40 متر گفته شده است. بنابراین نهایت عمق مجاز در غواصی تفریحی 40 متر می باشد.[16]
این عمق شاید بر خلاف تصور و در مقایسه با ژرفای اقیانوسها ”عمیق“ نامیده نگردد ولی جالب اینکه 90 درصد از ریفهای مرجانی و جاذبه های غواصی در این محدوده واقع گردیده اند. همچنین با توجه به عدم دسترسی نور کافی در اعماق پایین تر موجب تاریکی و سرمای محیط در آن نقاط می گردد که خود نیز عاملی بازدارنده محسوب می شود.
اما مهمترین دلیل این موضوع وجود فشار آب بیش از حد است، البته بدن انسان قابلیت تحمل آن فشار را دارا می باشد؛ زیرا آن دسته از غواصان علاقه مند به اکتشاف و انجام غواصی های بسیار عمیق موفق به دستیابی به اعماق بسیار بالاتری نیز گردیده اند. اما باید به یاد داشت که دسترسی به ژرفای بیشتر از 40 متر، مستلزم استفاده از تجهیزات مخصوص و تنفس گازهای مخلوط می باشد. زیرا با بیشتر شدن عمق و افزایش فشار محیط، فشار نسبی اکسیژن موجود در هوای تنفسی بسیار از حد مجاز گردیده و هوای تنفسی در آن عمق سمی شده و منجر به بیماری مسمومیت اکسیژن میگردد. بنابراین با استفاده از گازهای خنثی نظیر هلیم خاصیت سمی اکسیژن هوای تنفسی را کاهش داده تا بتوان به عمق مورد نظر دست یافت. در زمان نگارش این رساله حداکثر عمقی که غواصان دست یافته اند 336 متر بوده که در کتاب رکوردهای گینس به ثبت رسیده است[17].
تنفس هوا در عمق بیشتر از 49 متر بسیار خطرناک، سمی و مرگبار است. بنابراین هرگز حتی فکر انجام چنین کاری را با استفاده از تجهیزات معمولی اسکوبا هم خطرناک است. در صورت نیاز به انجام غواصی های عمیقتر از 40 متر می توان با شرکت در دوره های آموزشی مخصوص غواصی عمیق از اطلاعات بیشتری در مورد آن بهره مند شد.
3-1-2- طناب مرجع:
وجود طناب مرجع در غوصهای عمیق بسیار لازم و ضروری می باشد. زیرا در اینگونه از غوصها به دلیل اینکه غواصان به هنگام پائین رفتن مسیر طولانی را طی می کنند تا به بستر برسند، در نظر نگرفتن یک نقطه مرجع مانند بستر دریا در میانه آب به عنوان هدف غیر ممکن گردیده و احتمال بهم خوردن نظم گروه و پراکندگی غواصان بسیار بالا خواهد بود. همچنین وجود جریان آب نیز در پراکنده نمودن اعضای گروه بی تاثیر نخواهد بود. اما وجود طناب می تواند بر این مشکلات غلبه نموده و افراد با در دست گرفتن طناب و در نتیجه عدم پراکندگی، در یک مسیر معین که توسط طناب و به طرف عمق مشخص گردیده است طی مسیر نموده و در نهایت آرامش و ایمنی تک تک به بستر برسند. همچنین به هنگام صعود، طناب مرجع می تواند به عنوان نقطه اتکای خوبی برای پیشگیری از تجاوز از سرعت مجاز صعود 18 متر در دقیقه بوده و شخص غواص در صورت سریع تر شدن سرعت بالا آمدنش، با در دست گرفتن طناب می تواند از سرعت خوش بکاهد.
شکل 4-1- طناب مرجع
اما دلیل دیگری که بر وجود این طناب تاکید می نماید، مشخص نمودن ایستگاه توقف در عمق 5 متری زیر سطح است. به این ترتیب گروه پس از خاتمه غوص و به هنگام بازگشتن به سطح، با رسیدن به عمق 5 متری که با علایمی نظیر اضافه نمودن طنابی افقی و یا گره زدن طناب مرجع، آویختن یک ست اسکوبا و غیره در آن نقطه مشخص می گردد توقف نموده و به برداشت فشار قبل از به سطح رسیدن و خارج شدن از آب می پردازند. طناب مرجع می تواند همان طناب لنگر نیز محسوب گردد.
3-1-3- وزنه اضافی:
اگر چه مقدار وزنه های همراه به خوبی انتخاب گردیده اند اما پس از تخلیه تانک و به هنگام بازگشت ممکن است به هنگام توقف در ایستگاه ایمنی با دشواری هایی روبرو شد. از این رو به همراه داشتن وزنه اضافی برای جبران این اختلاف مهم است.
3-1-4- ایستگاه پشتیبانی از سطح:
آسان ترین راه برای در اختیار نهادن هوای تنفسی اضافی جهت توقف غواصان در ایستگاه ایمنی، برقرار نمودن ایستگاه پشتیبانی از سطح می باشد. این ایستگاه لوله ای می باشد ترجیحاً آلمینیومی و سبک از دو سر آن به وسیله طناب از بالا به شناور آویخته شده است.
این ایستگاه که در عمق 5 متری آویخته می گردد، علاوه بر فراهم آوردن تجهیزات هوای تنفسی، مکانی بسیار مناسب جهت توقف غواصان به عنوان ایستگاه ایمنی می باشد. همچنین در این ایستگاه، امکانات دیگری مانند وزنه های اضافی و جدول های غواصی نیز مهیا خواهد بود. در ضمن وجود این ایستگاه باعث جلوگیری از تجمع ناخواسته غواصان در نقطه 5 متری می گردد.
3-2- فنون و مهارت های غواصی عمیق:
بسیاری از فنون غواصی معمولی در غواصی عمیق نیز استفاده می گردند.
3-2-1- پائین رفتن:
با توجه به مسافت بیشتری که شخص غواص در غوصهای عمیق طی می نماید تا به عمق مطلوب دست یابد، پائین رفتن در غوص های عمیق نیاز به توجه بیشتری نسبت به دیگر غوصها خواهد داشت. زیرا اختلاف فشار نسبت به غوص های کم عمق بیشتر گردیده و به ندرت منجر به ایجاد دشواری هائی در انجام عمل آکوآلایز (یکسان سازی فشار گوشها) می گردد. به همین خاطر کنترل سرعت نزول و افزایش عمق می بایست بسیار آهسته و همراه با یکسان سازی فشار گوشها بوده تا از ایجاد عوارض در گوشها و سینوسها جلوگیری به عمل آید.
بهترین روش پائین رفتن نیز در غوص های عمیق روش عمودی (سر رو به بالا و پاها پائین)
می باشد. در این روش کنترل سرعت نزول، اکوآلایز و عدم سر در گمی در میانه آب بسیار آسان بوده و نیز ایمن ترین روش جهت نزدیک شدن به بستر در آب های با شفافیت پائین و وسعت دید کم محسوب می گردد.
شکل 4-2- پایین رفتن
در این روش ابتدا پاها به بستر رسیده و شخص امکان کنترل وضعیت بستر، نوع و امنیت آن همچنین انتخاب مکان مناسب فرود را خواهد داشت. همچنین در این روش خطر برخورد سر با اشیای احتمالی موجود در بستر بسیار کاهش می یابد. البته در زمانی که تصویر برداری زیر آب ملاک باشد، در بسیاری مواقع بستر ها دارای گل و لای می باشد و برخورد پاها به بستر ها باعث بلند شدن این گل ولای می شود و این خود یعنی از دست دادن شفافیت موجود در نتیجه در هنگام رسیدن به بستر باید دقت شود که در نزدیکی آن توقف کرده و سپس آماده کار شد و در تمامی لحظات سعی نمود که از بلند شدن گل و لای بستر جلوگیری شود. این نکته مهمی است که در کیفیت نقش بسیار حیاتی ایفا می کند. چراکه پس از بلند شدن گل و لای کف باید صبر کرد تا گل و لای فرو نشیند و این یعنی از دست دادن زمان.
3-2-2- فرود بر بستر:
فرود صحیح بر بستر، عدم بر پا نمودن شن و گل و لای بستر که باعث از بین رفتن شفافیت و کدورت آب می باشد، جلوگیری از برخورد بدن با اشیای تیز و عدم تخریب محیط زیست نیز از مواردیست که بسیار اهمیت داشته وباید به آن توجه کرد.
همان گونه که در قسمت پائین رفتن اشاره شد، روش صحیح نزول، روش عمودی می باشد. در این روش امکان آن وجود خواهد داشت تا قبل از رسیدن به بستر تغییر موقعیت داده و با بهترین وضعیت ممکن بر بستر فرود آمده تا از بر پا شدن گل و لای بستر نهایت جلوگیری را به عمل آید. از این رو می توان به هنگام نزول و پس از نمایان شدن بستر پاهای خود را در زیر بدن جمع نموده و به حالت زانو زدن در مناسب ترین نقطه بر بستر فرود آمد.
انجام این عمل در جلوگیری از تخریب محیط زیست نیز بسیار موثر می باشد زیرا با انتخاب مکانی مناسب از فرود بر مرجانها و تخریب آنها جلوگیری به عمل خواهد آمد. همچنین عدم برخورد بدن با اشیای تیز را تضمین خواهد نمود.
3-2-3- تنفس و کنترل هوا:
در غواصی های عمیق و با توجه به تنفس بیشتر هوا نسبت به غوص های کم عمق نیاز به کنترل هوای باقیمانده بیشتر گردیده و بر این موضوع تاکید بیشتری می شود. همیشه مقداری هوا در ایستگاه ایمنی باقی گذاشته تا بتوان در پایان غوص با سلامتی کامل از آب خارج شد.
3-2-4- شناوری در غواصی عمیق:
به دست آوردن شناوری مطلوب در غواصی های عمیق، کاری بسیار ساده بوده و اصول آن همانند غوصهای دیگر می باشد. اما به همراه داشتن یک یا دو کیلو وزنه اضافه (بیشتر از حد معمول) کمک بسیاری در لحظات پایانی غوص و به هنگام تمام شدن هوای درون تانک که موجب سبکتر شدن می گردد شده و نیز توقف در ایستگاه ایمنی را آسانتر می نماید. حتماً قبل از پائین رفتن وزنه(شکل 4-3-)همراه خود را بر روی آب کنترل شود.
شکل 4-3- وزنه
3-2-5- ایجاد ارتباط با همراهان:
ایجاد ارتباط چشمی با همراهان و کنترل وجود یکدیگر در غواصی های عمیق امری بسیار مهم و اجتناب ناپذیر می باشد. زیرا در صورت جدا شدن از یکدیگر و پس از بازگشت به سطح جهت یافتن همراهان، با توجه به محدودیت زمانی (طبق جدول غوص ها[18]) که با آن مواجه هستید دیگر فرصتی برای بازگشت و از سر گرفتن دوباره غوص مهیا نخواهد بود. بنابراین، همراهی با گروه، تنظیم سرعت پیشروی، عدم تکروی و جلوگیری از عقب افتادن از گروه ضامن دوام غواصی های عمیق بوده و تخطی از این موارد که منجر به جدا افتادن از گروه گردد باعث بازگشت به سطح و خاتمه غوص می شود. این اتفاق به منزله از دست دادن یک غوص و تجربه ای گرانبها می باشد. جهت باقی ماندن در گروه و ایجاد ارتباط با همراهان، دائماً در محدوده گروه غواصی نموده و با تنظیم عمق یکسان و سرعت پیشروی با دیگران از جدا شدن از گروه جداً خودداری شود. در صورت کدورت آب و شفافیت پائین نیز می توان از طناب رابط بین دو همراه استفاده نموده تا از جدا شدن های احتمالی جلوگیری شود.
3-2-6- بازگشت به سطح:
بازگشت به سطح نیز مانند دیگر غوصها می باشد. اما به دلیل طی مسیر بیشتر به هنگام بالا آمدن و نیز نیاز به دفع نیتروژن جذب شده در حین غوص، عمل بازگشت به سطح با احتیاط بیشتری انجام می پذیرد. به هنگام بازگشت به سطح، کنترل سرعت صعود، مهم ترین نکته بوده که با تخلیه کامل هوای BCD[19] به آسانی امکانپذیر است. همچنین با در دست نگاه داشتن طناب مرجع (شکل 4-4-طناب لنگر) و یا حلقه نمودن پاها در اطراف طناب مرجع، به سهولت این کار افزوده می گردد.
سرعت صعود 18 متر در دقیقه می باشد. این سرعت معادل سرعت صعود حباب های بازدم بوده بنابراین می توان سرعت خود را با آنها تنظیم نمود. علاوه بر این کلیه کامپیوترهای غواصی دارای سرعت سنج بوده و تجاوز از سرعت مجاز را با صدای بوق ممتد هشدار می دهند. توقف در ایستگاه ایمنی 5 متری پس از انجام غوص های عمیق 30 متری و عمیقتر لازم و حیاتی است.
شکل 4-4-طناب مرجع
3-2-7- تجاوز از محدوده جدول و برداشت فشار اضطراری:
اگر ناگهان در حین غواصی از مدت زمان مجاز باقیماندن در عمق بر طبق جدول، تجاوز شد به این صورت عمل می شود:
نخست مدت زمان تجاوز از جدول را مشخص شود. سپس در صورتی که این مدت کمتر از 5 دقیقه بود، 5 دقیقه به مدت توقف در ایستگاه ایمنی افزوده می شود. به عبارتی دیگر در ایستگاه ایمنی به مدت 8 دقیقه توقف شود.
اما در صورتیکه مدت زمان متجاوز از محدوده جدول بیش از 5 دقیقه می باشد، حداقل 15 دقیقه و حتی الامکان تا انتهای هوای موجود در تانک در ایستگاه ایمنی توقف شود.
پس از خروج از آب نیز، با تنفس اکسیژن خالص و توقف کلیه فعالیت های غواصی به استراحت پرداخته و تا اطمینان از عدم بروز علایم بیماری فشاری، غواصی نشود.
بازگشت به آب برای برداشت فشار اضطراری بسیار خطرناک و طبق قوانین و استانداردهای بین المللی غواصی تفریحی اکیدً ممنوع است. در صورت بروز علایم بیماری فشار سریعاً به پزشک مراجعه نموده تا تحت مراقبت های درمانی قرار بگیرید.
3-3- غواصی با اسکوترهای زیر آبی:[20]
اسکوتر زیر آبی. وسیله ای که به مانند تمامی وسایل نقلیه ای که سفر را برای انسان آسان و سریع ساخته اند، سفر زیر آبی را برایمان سرعت بخشیده و عبور بر فراز مرجان ها و گشت و گذار اطراف کشتیهای مغروق را سریعتر و آسانتر می نماید. استفاده از این اسکوترها هم نیاز به آموزش تخصصی و فراگرفتن موارد خاص به خود را دارا می باشد. به دلیل اهمیت این دستگاه(شکل4-)5 برای امر تصویر برداری زیر آب و اینکه در بسیاری موارد دوربین ها به این وسیله متصل شده تا بهتر بتوان آنرا حمل نمود؛در این بخش به معرفی این وسایل ونحوه استفاده از آنها به هنگام غواصی پرداخته خواهد شد.
شکل4-5- اسکوتر زیر آبی
با استفاده از اسکوتر محدوده بیشتری تحت پوشش قرار خواهد گرفت (شکل4-6) . به عبارتی دیگر در مقایسه با غواصانی که اسکوتر در اختیار ندارند، محدوده بزرگتری در حین یک غوص دیده خواهد شد .
شکل4-6- غواصی با اسکوتر
این نکته مزایای بسیاری را نیز در ترکیب با دیگر فعالیت های زیر آبی خواهد داشت. به طور مثال در یک عملیات جستجو، می توان در زمان کمتری، منطقه بزرگتری را جستجو نمود، یا در هنگام عکاسی و تصویربرداری زیر آب ، شانس دیدن سوژه های بیشتری وجود دارد و حتی می توان در کنار بسیاری از آبزیان مانند لاکپشتها غواصی کرده و در حین حرکت از جانورتصویر برداری کرد و به هنگام بازدید از کشتیهای غرق شده به نقاط بیشتری قبل از رسیدن به پایان زمان مجاز باقیماندن در عمق سرک کشید. حتی این وسایل فرصت غواصی و لذت بردن از دنیای آبزیان را در اختیار افرادی که دارای نا توانائی های جسمی می باشند قرار می دهد.(شکل 4-7)
شکل 4-7- غواصی دسته جمعی با اسکوتر
دوم آنکه با استفاده از اسکوترها درتنفس هوا به مقدار بسیار زیادی صرفه جوئی شده و
می توان مدت بیشتری را در مقایسه با غوص های بدون اسکوتر غواصی نمود، (البته با احتساب زمان مجاز باقیماندن در عمق) زیرا از فعالیت بدنی کاسته شده و مصرف هوا را به حداقل می رساند.
3-3-1- عدم باز ایستادن از حرکت:
در صورت از کار افتادن ماشه وعدم عملکرد آن اسکوتور از توقف باز نخواهد ایستاد (اسکوتر فراری) و در صورت عدم کنترل، تصویر بردار زیر آب را دیوانه وار به جلو، اطراف، بالا و یا نقاط عمیقتر خواهد کشید. البته بروز چنین مشکلاتی بسیار نادر بوده اما جهت آمادگی و ایمنی بیشتر به آن اشاره می شود. در صورتیکه با چنین موردی برخورد شد، بهترین راه حل آن اشاره به شخص همراه و مطلع نمودن وی از موضوع، سپس حرکت به طرف نقاط کم عمق تری و در نهایت خروج از آب
می باشد. اما در صورت عدم امکان کنترل، مثلاً در هنگام عکاسی و یا در غوص های عمیق، قراردادن پوزه اسکوتر در بستر و یا صخره البته با در نظر گرفتن شرایط محیطی و عدم تخریب محیط و آبزیان و توقف تا خالی شدن باتریها می باشد. البته خالی شدن باتری ها ممکن است به طول انجامیده و از بین برنده وقت گردد. در اینصورت می توان اسکوتر را در مکانی ثابت نموده و با بویه مشخص کرده تا در انتهای غوص به مکان باز گشته و اسکوتر را به همراه برد.
اما اگر چنین امکانی وجود نداشته باشد؛ می توان با قراردادن جسمی مانند دستکش، کارد و یا توری های غواصی پروانه را متوقف نمود. البته از قراردادن دست و یا تجهیزات حیاتی غواصی مانند رگلاتور و یا کامپیوتر درون پروانه اشتباه است. در نهایت و در صورت عدم امکان کنترل اسکوتر فراری با هیچکدام از راه حل ها از اسکوتر صرفه نظر کرده و رها شود، از دست دادن اسکوتر بسیار قابل قبولتر از وارد آمدن صدمه و بروز آسیب های جسمانی به بدن و سلامتی میباشد.
3-3-2- گیر کردن تجهیزات در پروانه:
شاید این اتفاق شایع ترین موارد ایجاد اختلال و از کار افتادن ناگهانی اسکوترها باشد. بسیاری از غواصان متاسفانه به هنگام غواصی تجهیزات خود از قبیل گژعمق سنج و اختاپوس را در مکان مناسب مهار ننموده و به دنبال خود می کشند. این موضوع علاوه بر وارد آوردن صدمه به محیط زیست دریائی، منجر به آسیب دیدن تجهیزات غواصی شخص نیز خواهد گردید. زیرا تجهیزات با کشیده شدن بر بستر و وارد آمدن ضربه های متوالی به آسانی خواهند شکست. در غواصی با اسکوترها نیز چنین مواردی مشاهده گردیده است. بنابراین لازم است تا به هنگام استفاده از اسکوتورها، کلیه وسایل و تجهیزات را در مکان مناسب قرار داده تا از آویزان بودن آنها و در نتیجه گیر کردنشان درون پروانه اسکوتر خودداری شود.
3-4- غواصی با اسکوتر:
نخستین گام برای راه اندازی اسکوتر پس از مطالعه دفترچه راهنما، شارژ باتری ها، قرار دادن باتری در اسکوتر، گریس کاری واشر ها و به آب اندازی است. بنابراین باتری ها به مقدار لازم شارژ کرده و به شکل صحیح در اسکوتر قرار می گیرد. سپس واشرها را کاملاً با گریس سیلیکونی مرطوب شده و در مکان خود جای می گیرد. سپس در پوش اسکوتر را با نهایت دقت در جای خود قرار داده و کلیپ های آن محکم می شود.
حال می توان برای نخستین بار اسکوتر را روشن و حرکت پروانه را کنترل کرد. از این رو به مدت 10 ثانیه ماشه فشرده می شود. پروانه به حرکت در خواهد آمد. روشن نمودن بیش از اندازه اسکوتر خارج از آب به دستگاه صدمه وارد خواهد می کند. قرار دادن انگشتان درون محفظه پروانه بسیار خطرناک است. در صورت شنیدن صداهای اضافه و یا لنگ زدن پروانه اسکوتر آن دستگاه خراب است و باید تعمیر شود.
3-4-1- ورود به آب از ساحل:
جهت ورود به اسکوتر به آب از طریق ساحل، نخست پس از عبور از منطقه کم عمق ساحلی و رسیدن به نقطه ای که حداقل آب تا روی سینه باشد، هرگز اسکوتر را روشن نشود. زیرا احتمال ورود اجسام خارجی به دستگاه بسیار بالا می باشد. پس از ورود به منطقه عمیق تر می توان اسکوتر را با نگاه داشتن زیر آب، روشن نمود. حتماً کلیه قسمت های اسکوتر زیر آب قرار داشته باشد زیرا بیرون بودن قسمتی از اسکوتر باعث ایجاد لرزش، انحراف پروانه و در نهایت خراب شدن دستگاه می گردد.(شکل 4-8)
شکل 4-8- اسکوتر زیر آبی
برای ورود از قایق نیز به مانند دوربین یا وسایل سنگین دیگر، نخست وارد آب شده و سپس اسکوتر از قایقران و یا مسوول گروه تحویل گرفته می شود.
3-4-2- پائین رفتن:
اسکوترها بسیار سریع حرکت نموده و بسیار سریع تصویر بردار زیر آب را به اعماق کشیده و به سطح باز می گرداند. کنترل این موارد از نکات بسیار مهم، ضروری و اجتناب ناپذیر به هنگام غواصی با اسکوترهاست.
به هنگام پائین رفتن باید مراقب سرعت مناسب برای برداشت فشار (اکوآلایز) گوشها بود. زیرا در غیر این صورت و در یک حرکت ناگهانی به طرف عمق به آسانی صدماتی به گوشها وارد خواهد آمد. به هنگام پائین رفتن بر خلاف دیگر غوصها که به صورت عمودی بر عمق افزوده می شود، نیاز به حرکت مورب در میانه آب و عمق گرفتن به صورت بسیار آرام و کنترل شده خواهد بود.
3-4-3- هدایت اسکوتر:
هدایت اسکوتر بسیار لذت بخش تر از سواری با آن است! این نظر بسیاری از افرادی است که با اسکوترهای مختلف غواصی نموده اند. هدایت اسکوتر به دو شکل کلی تقسیم می گردد. نخستین روش آنست که می توان با گرداندن اسکوتر به اطراف، به دنبال وسیله به هر سو که می شود رفت . این طریقه به مانند هدایت موتورسیکلت و یا دوچرخه است.
اما روش دوم آنست که به حرکات بدنی و تمایل به راست و چپ به مانند هواپیمااسکوتر را هدایت شود. در این روش که بسیار لذت بخش و آسانتر از روش قبلی می باشد، احساس بسیار خوب و تجربه ای به مانند پرواز دارد. البته می بایست به هنگام هدایت اسکوتر مراقب اطرافیان بود تا از تصادم با آنها جلوگیری شود.
3-4-3- بازگشت به سطح و خروج از آب:
همان گونه که برای پائین رفتن، بسیار آرام عمل می شود، به هنگام بالا رفتن و بازگشت به سطح نیز وضع به همین منوال است، صعود ناگهانی به سطح بسیار خطرناک و مرگبار است، بنابراین تنها راه صعود به سطح با اسکوتر، حرکت مورب و کاستن تدریجی با رعایت سرعت 18 متر در دقیقه می باشد. در غیر این صورت بهتر است اسکوتر را خاموش و به صورت عمودی و با رعایت سرعت مجاز 18 متر در دقیقه از عمق خود کاسته و پس از توقف در ایستگاه ایمنی به سطح بازگشت.
اما توقف در ایستگاه ایمنی نیز به آسانی دیگر غوص ها است. فقط کافیست اسکوتر را خاموش و در کنار خود نگاه داشته تا مدت زمان توقف در ایستگاه سپری گردد. جهت خاتمه غوص و خروج از آب نیز بهتر است حد فاصل ما بین ایستگاه تا سطح را با اسکوتر خاموش شنا نموده و سپس در صورت دور بودن قایق یا ساحل به سوی آن بر سطح اسنورکلینگ نمود.
برای خروج از آب به قایق نیز بلعکس ورود عمل نمائید. ابتدا اسکوتر را به مسوول گروه غواصی یا قایقران تحویل داده و پس از آن غواص از آب خارج شود. به هنگام خروج به ساحل نیز به از روشن نمودن اسکوتر در آبهای کم عمق خودداری شود.
3-5- فنون و مهارت های غواصی در شب:
3-5-1- جذابیت های غواصی در شب:
جاذبه های وصف ناپذیر غواصی در شب فراوان بوده، اما به عنوان مهمترین جذابیت های آن می توان به نکات زیر اشاره نمود. ماجراجوئی، هیجان، کشف ناشناخته ها و ارضا نمودن حس کنجکاوی، شناخت دنیای شگفت انگیز پلانگتونهای درخشان در شب و کشف اسرار آنها که به مانند دانه های الماس بر سطح آب و با کوچکترین حرکتی به درخشش در می آیند، بازدید از موجوداتی که در روز خفته و یا پنهان شده اند مانند خرچنگها و لابسترها، تحقیق و مطالعه آبزیان و زیر نظر گرفتن عکس العمل های شکارچیان شب چون اژدرماهیان و حتی نزدیک شدن به موجوداتی که امکان نزدیکتر شدن به آنها در روز وجود ندارد مانند لاک پشتها و ماهیانی که با تغییر رنگ خود تصاویر بسیار زیبائی را خلق می نمایند و از همه مهمتر دید حقیقی رنگ های مرجانها و موجوداتی که در روز و به دلیل عامل شکست نور خورشید در آب دریا، که باعث از بین رفتن طیف قرمز و تغییر رنگ آنها در اعماق دریا می گردد، می توان دلیل خوبی برای غواصی در شب محسوب گردد.(شکل 4-9)
شکل 4-9- غواصی در شب
همچنین عکاسی و تصویربرداری در شب نیز یکی از پر طرفداراترین فعالیت های غواصی در جهان شناخته شده است و بسیاری از تصاویر زیبا و حرفه ای منتشر شده در کتب و جراید به هنگام شب و زیر نور مصنوعی نورافکنها که تحت تاثیر خاصیت شکست نور در آب قرار نگرفته اند و دارای کلیه طیفهای رنگی نور می باشند و باعث نمایان شدن رنگ های حقیقی گردیده اند به ثبت رسیده اند.
همچنین غواصی در شب فرصت بدیعی را برای افرادی که به دلیل مسایل گوناگون قادر به غواصی در روز نمی باشند فراهم می آورد.
3-5-2- تکنیک های ورود و خروج:
وجود نقطه مرجع که راه بازگشت را از ساحل و به سایت غواصی مشخص نماید می تواند یکی از موارد تسهیل کننده به هنگام غواصی در شب به شمار آید. استفاده از مراجعی مانند چراغهای ساحلی و یا صخره ها، کرانه ها و پرتگاه ها می تواند بسیار مفید باشد. اما هرگز نباید از مراجعی مانند چراغ اتومبیل های متوقف در ساحل و یا چراغهای منازل ساحلی استفاده شود. زیرا امکان حرکت و یا خاموش شدن این منابع هر لحظه وجود خواهد داشت و این موضوع باعث گم شدن میگردد.
ورود و خروج به سایت در شب نیز به آسانی روز می باشد. تنها نکته مورد توجه آنست که به دلیل کمبود وسعت دید می بایست ایمنی نقاط ورود و خروج از آب را قبل از هر اقدامی و زیر نور چراغ کنترل نمود.
به هنگام ورود به آب از روی قایق نیزباید مراقب غواصان دیگری که در آب و کنار قایق ایستاده و در تاریکی شب دیده نمی شوند بود و همیشه بدون چراغ قوه از قایق به آب وارد شد و پس از ورود به آب چراغ قوه را از قایقران و یا افراد روی قایق تحویل گرفت. زیرا در غیر این صورت خطر اصابت چراغ با آب و یا اجسام دیگر که باعث از کار افتادن چراغ گردد عاملی تهدید کننده به شمار می رود. پس از ورود به آب نیز به کناری رفته و یا با توقف در کنار طناب لنگر، مسیر را برای غواصان دیگر باز نمود.
در صورت ورود از ساحل نیز چراغ را قبل از ورود روشن نموده و پس از حصول اطمینان از امنیت راه ورود و با رعایت موارد یاد شده در بالا وارد آب شد. به هنگام پیش رفتن در آبهای ساحلی نیز باید مراقب برخورد پاها با اشیاء تیز و یا صخره ها بود. همیشه در تماس مستقیم با شخص همراه بوده و از دور شدن از وی نیز خودداری شود.
3-5-3- علایم ارتباطی:
علایم بین المللی ما را قادر به ایجاد ارتباط و انتقال خواسته ها و درخواست نیازهایمان به هنگام غواصی می نماید. علایم غواصی در شب نیز به مانند غواصی در روز بوده اما به دلیل عدم وجود دید کافی نیاز به تغییراتی در آن محسوس بوده است. از آنرو برخی از علایم حیاتی مانند OK و اعلام ایراد را که از اهمیت ویژه ای برخوردار است را با استفاده از چراغ تغییر داده اند.
بدین صورت که علامت درست (OK) با استفاده از چراغ و به صورت حرکت دورانی وترسیم O بزرگی بر زمین با چراغ قوه و اعلام ایراد را به صورت حرکت چراغ به طرفین به صورت استانداردی بین المللی در آورده اند.
اما بقیه علایم به همان صورت استاندارد، اما زیر نور چراغ قوه تعریف گردیده اند به طوری که همزمان فرد غواص با تابش نور به دست خود و اجرای علامت، ارسال علامت را آسانتر و مفهوم آنرا قابل درک تر می نماید.
3-6- غواصی در ارتفاعات:
کشور ما ایران دارای زیبائی های طبیعی فراوانیست که در صورت توجه و فراهم آوردن امکانات لازم میتواند بستر بسیار مناسبی برای ساخت مستند های زیر آبی مناسبی باشد. کوهها، رودها، غارها، جنگلها، دشتها، سواحل، دریاها و دریاچه ها میهنمان همه و همه زیبائیهایی را در خود پنهان نموده. کوههای سر به فلک کشیده کشورمان از جمله گنجینه های این مرز و بوم به شمار می روند.
اما ارتفاعات کشورمان دارای تعداد بسیاری دریاچه های زیبا نیز می باشد که می توان به دریاچه ولشت در مازندران، نئور در اردبیل، قزل اوزن در تبریز، تار در تهران، گهر در لرستان و همچنین دریاچه های مصنوعی مانند دریاچه سد کرج، سد لتیان، سد دز, سد زاینده رود و دیگر سدهای موجود در کشور اشاره نمود. یکی از جاذبه های پنهان، کشف نشده، طبیعی و بکر کشورمان، تصویر بردار زیر آب در همین دریاچه های کوهستانیست که هیچگاه به این موضوع اهمیت داده نشده است و یا اشخاص علاقه مند به صورت کاملاً غیر حرفه ای و بدور از استانداردهای جهانی به غواصی در این نقاط مبادرت ورزیده اند.
همان گونه که فشار اتمسفری محیط اطرافمان به هنگام غواصی و با افزایش عمق افزوده
می شود، به هنگام صعود و بیشتر شدن ارتفاع نیز دچار تغییراتی می گردد. این اختلاف فشار در ارتفاع برای بدن خطرناک بوده و شرایط را برای ابتلا به بیماری فشار میسرتر می نماید. اما اشاره به این موضوع بسیار حیاتیست که استفاده از جدول های غواصی طبق قوانین بین المللی فقط تا ارتفاع 300 متری از سطح دریا مجاز بوده و غواصی در ارتفاعات فراتر از 300 متر، دستخوش محاسبات جدید در جدول ها و به کار بستن تکنیک های مخصوص غواصی در ارتفاعات می باشد. همچنین کاهش دمای محیط نیز که باعث تغییرات متابولیسمی در بدن می گردد نیز مزیدی بر این علت است که در این بخش به معرفی عوارض و راه های پیشگیری و مقابله با آنها به هنگام غواصی در ارتفاعات اشاره می نمایم.
3-7- غواصی در آبهای جریان دار:
غواصی در جریان، دیدگاهی کاملاً متفاوت از آنچه تا کنون گفته شده دارد .فرصت بدیع پرواز دراعماق، پیشروی با سرعتی فراتر از بشر و دسترسی به انتهای سایت های غواصی، جائی که رسیدن و بازدید از آن بدون وجود جریان بسیار دشوار و یا غیر ممکن است.
3-8- فنون و مهارتهای غواصی در آب های جریان دار:
3-8-1- ورود به آب:
سرعت عکس العمل در اینجا بسیار مهم است زیرا با توقف قایق، امکان لنگر اندازی و ایستادن در یک نقطه وجود نداشته و غواصان پس از ورود به آب و در صورت فراموش نمودن وسیله ای بر قایق، امکان نزدیک شدن و یا بازگشت دوباره به قایق را نخواهند داشت. در ضمن این موضوع باعث به هم ریختن نظم و پراکندگی گروه نیز می شود. یک لحظه غفلت، مساویست با صدها متر دور شدن از گروه و این موضوع بر کلیه گروه تاثیر گذارده و آنان را دچار اختلال می سازد. هرگز بی موقع و بدون دستور قایقران یا دایومستر نیز به آب باید زد. اینکار بسیار خطرناک می باشد.
پس از ورود به آب، موظف به حرکت به سوی طناب و بویه شناوری است که قایق در آب رها نموده است. این طناب از دور شدن احتمالی و جدا شدن از گروه جلوگیری می نماید. بنابراین پس از نزدیک شدن به طناب، آماده دریافت فرامین بعدی در سطح آب باقی مانده و تا در یک نقطه تجمع ننموده و نظم و ترتیب در طول طناب رعایت شود.
3-8-2- پائین رفتن:
پائین رفتن در اینجا بسیار متفاوت از غوصهای دیگر میباشد. در این گونه غوصها معمولاً سر گروه نخستین شخصی خواهد بود که با باز نمودن طناب بویه همراه خود به زیر خواهد رفت و غواصان دیگر یکی پس از دیگری به دنبال وی نزول خواهند نمود. می توان در هنگام پائین رفتن، از طناب بویه به عنوان طناب مرجع استفاده نموده، حتی می توان با حلقه نمودن انگشتان در اطراف آن و به شکل بادبانی به ترتیب پائین رفت. اما هرگز طناب نباید کشیده شود زیرا با کشیدن طناب نه تنها به زیر نخواهید رفت، بلکه سر گروه نیز به بالا کشیده خواهیدشد!
به هنگام پائین رفتن باید دائم ارتباط چشمی با دیگر افراد گروه بر قرار باشد و طناب را نیز به عنوان مرجع در نظرگرفته شود. در صورت مواجه شدن با اختلالات فشاری در گوشها با در حلقه نگه داشتن طناب، برداشت فشار نموده و سپس به مسیر ادامه داد. در پائین طناب سر گروه مطمئناً همه رازیر نظر دارد. در صورت عدم امکان برداشت فشار و اختلالات فشاری در سینوسها و گوشها با علامت به سر گروه به سطح باز گشت داده می شود تا غواص توسط قایق از آب گرفته شود.
اما روش دیگر پائین رفتن، روش بدون استفاده از طناب می باشد. در این روش تمامی اعضای گروه با هم و به یکباره پائین رفته و با برقرار ساختن ارتباط چشمی با یکدیگر از جدا شدن و دور افتادن از گروه خودداری می کنند.
این روش برای افراد مبتدی مناسب نبوده و احتمال جدا شدن از گروه وجود خواهد داشت. در این روش همه موظف به پائین رفتن، همزمان با دیگر افراد گروه می باشند. هرگز برقراری تماس چشمی با دیگر اعضای گروه قطع نشود. هر دو روش پائین رفتن طبق شرایط محیطی قابل تغییر می باشند از این رو قبل از ورود به آب با دقت به توضیحات دایو مستر یا سر گروه فرا داده و کلیه موارد را در نظر گرفته شود.
3-8-3- پرواز در اعماق:
به محض رسیدن به بستر، سر گروه تعداد افراد را کنترل نموده و با سنجیدن جهت جریان فرمان به حرکت و پرواز در جریان را خواهد داد. در اینجا همه به یکباره و به مانند هواپیما، از بستر به حرکت درآمده، اوج گرفته و با غوطه ور ساختن خود در جریان، لذت پرواز در جریان وتصویر برداری راخواهند چشید. مرجانها، آبزیان و بستر به مانند مناظری که به هنگام پرواز با هواپیما مشاهده می شود از زیر بدن غواص خواهند گذشت و لذت پرواز در اعماق را به ارمغان خواهد آورد.
سر گروه با در دست نگاه داشتن طناب بویه گروه را هدایت نموده و افراد با برقرار ساختن تماس چشمی از عقب افتادن و یا جدا شدن از گروه خودداری می نمایند. در چنین غوصی نیاز به شنا کردن نیست. فقط کافیست در جریان غوطه ور شده و از نیروی پیشراننده جریان برای حرکت استفاده شود. همچنین تجهیزات را در مکان مناسب قرار داده تا از برخورد آنها با بستر و آبزیان پیشگیری شود.
3-8-4- بازگشت به سطح:
بازگشت به سطح و خاتمه غوص با رسیدن به انتهای مدت زمان مجاز باقیماندن در عمق طبق جدول و یا با تمام شدن هوای یکی از افرادی گروه آغاز می گردد. در این صورت سر گروه با اعلام آمادگی خروج و خاتمه غوص جهت بازگشت به سطح اقدام نموده و کلی افراد به همراه او شروع به بازگشت خواهند نمود.
به هنگام بازگشت استفاده از طناب بویه بسیار مفید بوده و از جدا شدن احتمالی جلوگیری به عمل می آورد. پس از رسیدن به عمق 5 متری می توان به صورت بادبانی (افقی) در جریان باقیمانده و با حلقه نمودن انگشتان در اطراف طناب از دور شدن احتمالی تا پایان زمان توقف جلوگیری نمود.
همچنین می توان SMB[21]همراه را پر باد نموده و رها کرد تا با شناور شدن بر سطح توجه قایق را برای نزدیک شدن و از آب گرفتن گروه جلب نماید. به سطح رسیدن همزمان گروه نیز بر سرعت خروج از آب خواهد افزود که در بخش خروج از آب به آن پرداخته خواهد شد.
3-8-5- خروج از آب:
پس از رسیدن به سطح تمامی افراد گروه موظف به باقی ماندن در کنار یکدیگر می باشند. در این صورت عملیات از آب گیری توسط قایق بسیار آسان خواهد بود. سر گروه نیز به جمع آوری طناب بویه خواهد پرداخت. اولین کار در زمان رسیدن به سطح سپردن دوربین به قایقران یا افراد داخل قایق می باشد. گروه برای سوار شدن به قایق نیز منتظر دستور قایقران یا دایو مستر بر سطح آب باقی
می مانند. قایقران نیاز به احتیاط و تمرکز بسیاری برای نزدیک شدن خواهد داشت. بنابراین هرگز گروه نباید به سوی قایق شنا کند و قایق بایدبه گروه نزدیک شود.
پس از نزدیک شدن قایق، دایو مستر یا قایقران طناب و تیوب جریان را پرتاب خواهد نمود. با گرفتن طناب می توان از شناور شدن در جریان و دور شدن از قایق خودداری کرد.
بازگشت به قایق نیز به مانند تمامی غوصها با آزاد کردن کمربند وزنه، تجهیزات و در نهایت فینها آغاز می گردد. تمامی تجهیزات را تحویل قایقران یا دایو مستر داده و سپس از آب خارج می شوند.
بخش چهارم :
4-1- تجهیزات غواصی:
4-1-1- تجهیزات غواصی عمیق:
غواصی عمیق نیز به مانند تمامی رشته های دیگر تخصصی، دارای تجهیزات مختص به خود
می باشد. این تجهیزات در دو گروه تجهیزات شخصی و تجهیزات ویژه غواصی عمیق دسته بندی شده اند. در زیر به معرفی و توضیح هر دو دسته این تجهیزات خواهیم پرداخت.
4-1-1-1- تجهیزات شخصی:
قبل از هر گونه اقدام جهت انجام غواصی عمیق، تجهیزات نیاز به یک بازبینی عمومی خواهند داشت .
4-1-1-1-1- تنظیم کننده هوا (رگلاتور):
هر چه بر عمق در غواصی های عمیق افزوده می شود، چگالی و تراکم هوائی که از رگلاتور عبور نموده تا به بدن برسد بیشتر می گردد. این عامل بر عملکرد رگلاتورهای غواصی تاثیر می گذارد.
رگلاتورهای غواصی در دو نوع بالانس و غیر بالانس تولید و به بازار عرضه شده اند. گروه اول آن دسته از رگلاتورهائی می باشند که غلیرغم وجود تغییرات محیطی مانند دما و فشار، هوای تنفسی را در هر عمقی با فشار یکسان و متناوب به غواص می رسانند. این گونه از رگلاتورها بالانس نامیده
می شوند.(شکل4-10)
شکل4-10- ریگولاتور
اما گروه دوم رگلاتورهائی می باشند که با افزایش فشار محیط و یا کاهش دما، فشار هوای خروجی آنها کاهش یافته و در نتیجه باعث عدم ارائه هوا با فشار متناوب گردیده و سبب بروز دشواری های تنفسی در غواصی های عمیق می گردند. این گونه از رگلاتورها غیر بلانس نامیده شده اند.
به همین سبب، مناسبترین نوع رگلاتور برای انجام غواصی های عمیق رگلاتورهای بالانس
می باشند. زیرا با افزایش عمق، انتقال هوا را با مشکل مواجه ننموده و دائماً با فشاری مناسب هوای تنفسی را به غواص می رسانند.
4-1-1-1-2- گژ عمق سنج:
اگر چه کلیه عمق سنجها قادر به نشان دادن عمق می باشند، اما این وسیله نیز به مانند بقیه تجهیزات غواصی نیاز به نگهداری صحیح و انجام سرویس های سالانه دارد. از آنجائیکه گژهای عمق سنج پس از مدتی از تنظیم خارج می گردند، نیاز به کنترل سالانه گژها بسیار لازم و ضروریست. زیرا در صورتیکه گژ عمق سنج شما از تنظیم خارج شده باشد قادر به نشان دادن عمق صحیح نخواهد بود و عدم آگاهی از عمق صحیح و تجاوز از زمان مجاز باقیمانده در آن عمق خاطر ابتلا به بیماری فشار را افزایش خواهد داد. از این رو تنظیم سالانه (کالیبره) گژهای عمق سنج امری بسیار ضروری و اجتناب ناپذیر می باشد.
4-1-1-1-3- تانک هوا:
مقدار مصرف هوا با افزایش عمق بیشتر می گردد و از آنجائی که پس از انجام غواصی های عمیق نیاز به توقف در ایستگاه 5 متری را خواهد بود، مناسب ترین تانکها برای غواصی عمیق، تانک هایی با ظرفیت های بالا می باشد. بنابراین استفاده از تانک های 12 یا 15 لیتری که هوای کافی برای باقی ماندن در عمق و نیز توقف در ایستگاه 5 متری را فراهم می آورند، مناسب ترین انتخاب می باشد.(شکل 4-11)
شکل 4-11- تانک هوا
4-1-1-1-4- BCD:
BCD نیز برای انجام غواصی عمیق می بایست در وضعیت مطلوبی قرار داشته باشد. زیرا در صورت نشت هوا از آن، برقرار کردن شناوری با اختلال روبرو شده و باعث هدف رفتن هوای تنفسی
می گردد. کنترل این وسیله و انجام تعمیرات لازم از قبیل برطرف نمودن نشتی هوا از والوها و تکمه ها قبل از اقدام به غواصی عمیق بسیار ضروری بوده و از هدر رفتن هوای تنفسی جلوگیری خواهد نمود.(شکل 4-12)
شکل 4-12- جلیقه BCD
4-1-1-1-5- پوشش:
پوشش نیز از مهمترین موارد در غواصی های عمیق می باشد زیرا با افزایش عمق، دمای آب کاهش یافته و در صورت استفاده از پوشش نامناسب احساس سردی خواهید نمود. همچنین با افزایش فشار، حجم آب درون لباس که قشر حرارتی در اطراف بدن بوجود آورده بوده است را کاهش داده و باعث از دست دادن دمای بدن می گردد.(شکل4-13)
شکل4-13- لباس غواصی
4-1-1-1-6- کامپیوتر غواصی:
کامپیوترهای غواصی با توجه به محاسبات دقیقی که انجام می دهند، از مستلزمات غواصی عمیق به شمار آمده اند. کامپیوترها تغییر عمق های احتمالی را به دقت محاسبه نموده و طبق آن مدت زمان مجاز باقیماندن در عمق را نشان می دهند. البته الگوریتم کاری و عملکرد کامپیوترها دقیقاً مشابه جدول های غواصی بوده ولی به دلیل اینکه توانائی محاسبه تغییرات عمق را دارا می باشند بسیار دقیقتر از جدول ها به شمار می روند. این در صورتی است که جدولها علیرغم تغییرات عمقی به هنگام غواصی، فقط محاسبات یک عمق پیش فرضی را در اختیار قرار داده و مدت زمان باقیماندن در عمق را بر طبق همان پیش فرض محاسبه می نمایند. اما استفاده از کامپیوترها نیز به هنگام غواصی عمیق دارای اصول و قوانین مخصوص به خود می باشند. (شکل4-14)
شکل4-14- کامپیوتر غواصی
4-1-1-1-7- اختاپوس و هوای یدکی:
وجود اختاپوس نیز که به عنوان یکی از مهمترین بخش های تجهیزات غواصی است، هنگام غواصی عمیق بسیار ضروری می باشد. اختاپوس و شلنگ آن به هنگام غواصی می بایست به رنگ زرد مشخص بوده و در مثلثی ما بین چانه و دو گوشه قفسه سینه نصب گردد. رعایت کردن این نکات به سریعتر پیدا نمودن و استفاده ساده تر از اختاپوس که منجر به افزایش ایمنی می گردد کمک می نماید. همچنین داشتن کپسول هوای اضطراری نیز در بسیاری از کشورها اجباری می باشد.(شکل4-15)
شکل4-15- اختاپوس
این نوع از کپسولها به اندازهای مختلف 2 یا 4 لیتری در دسترسند که حاوی هوای تنفسی یدکی برای توقف در ایستگاه ایمنی می باشند. اینگونه از کپسولها (پونی باتل) نام دارند و طبق استانداردهای جهانی به رنگ زرد مشخص می گردند. در ضمن تنفس از این کپسولها که دارای قطعه دهانی مجزا می باشد، نیازی به همراه داشتن رگلاتور ندارد و شخص استفاده کننده می تواند مستقیماً از کپسول تنفس نماید.
4-1-1-2- تجهیزات ویژه غواصی عمیق:
علاوه بر تجهیزات شخصی غواصی عمیق که در بالا به آنها اشاره شد، تجهیزاتی نیز مخصوص استفاده در غواصی های عمیق و بر طبق استانداردهای بین المللی معرفی گردیده اند که نیاز به استفاده از آنها در غواصی های کم عمق محسوس نمی باشد. اما استفاده از اینگونه تجهیزات، ایمنی عمومی غواصی عمیق را بالاتر برده و از بروز سوانح بسیاری پیشگیری می نمایند. در زیر به برخی از آنها آشنا خواهد شد.
4-1-1-2-1- تجهیزات تنفس اضطراری:
تجاوز از محدوده های جدول و عدم رعایت حداکثر زمان مجاز باقی ماندن در عمق در
غوص های عمیق بسیار ناگهانی و با لحظه ای غفلت به وقوع می پیوندند. اما همان گونه که مطلع هستید، برداشت فشار اضطراری و به هنگام بازگشت به سطح و با طولانی تر نمودن مدت توقف در ایستگاه ایمنی (5 متری) امکان پذیر است. اما در صورت ناکافی بودن هوای موجود در تانک، توقف در ایستگاه غیر ممکن می گردد و در این صورت خروج از آب بدون توقف در ایستگاه ایمنی، خطر ابتلا به بیماری فشار را افزایش خواهد داد. از این رو تجهیز ایستگاه ایمنی با تجهیزات تنفس اضطراری که شامل یک ست اسکوبا (تانک و رگلاتور) می باشد بسیار مفید و ضروریست. می توان با آویختن این تجهیزات به طناب مرجع و یا بوجود آوردن یک ایستگاه مجزا ضریب ایمنی در غوص های عمیق را بالا برده و سلامت گروه را پس از بازگشت تضمین کرد.
4-1-1-2-2- چراغ قوه:
همراه داشتن چراغ قوه به هنگام غواصی های عمیق بسیار مفید می باشد. زیرا با بیشتر شدن عمق و تاریک تر شدن محیط، می توان با استفاده از چراغ قوه درون حفره ها و صخره ها را دیده و حتی در صورت وسعت دید پائین برای خواندن گژ هوا از آن استفاده نمود. برای دستیابی به اطلاعات بیشتر درباره چراغ قوه به بخش غواصی در شب مراجعه فرمائید. (شکل4-16)
شکل4-16- چراغ قوه غواصی
4-1-1-2-3- کیت کمک های اولیه:
کیت کمک های اولیه از مستلزمات هر سفر غواصی و از تجهیزات مورد نیاز هر قایق و شناور غواصی است. اما به دلیل اینکه معمولاً غوص های عمیق در نقاط دورتر از ساحل انجام گرفته و دستیابی به مراکز درمانی را دشوار می نماید، به همراه داشتن کیت کمک های اولیه بسیار ضروری بوده و همراه داشتن آن در این گونه سفرها اجتناب ناپذیر می باشد. همچنین آموختن فنون کمک های اولیه نیز که پیش نیاز شرکت در دوره های آموزشی غواص امداد و نجات می باشد نیز برای تک تک غواصان لازم و حیاتی است.
4-1-1-2-4- کامپیوترهای غواصی در غواصی عمیق:
همان گونه که پیشتر به آن اشاره نمودم استفاده از کامپیوترهای غواصی که امروزه از مهمترین بخش های تجهیزات غواصی به شمار می روند، دارای قوانین خاصی می باشد. از جمله این قوانین می توان نکات زیر را نام برد.
همراه داشتن کامپیوتر توسط کلیه اعضای گروه لازم می باشد و عدم اکتفا به یک کامپیوتر بسیار مهم و حیاتی است. زیرا تمامی افراد گروه در عمق یکسان به غواصی نپرداخته و اختلافات مختصر عمقی بین افراد باعث بروز اختلاف در محاسبات و عدم تطابق شرایط دو غواص خواهد شد. در صورت از کار افتادن ناگهانی کامپیوتر، توقف بلادرنگ غواصی، کاهش عمق با رعایت سرعت ایمن 18 متر در دقیقه، بازگشت به ایستگاه ایمنی و توقف در ایستگاه تا انتهای هوای موجود در تانک ضروریست. همچنین مبادرت به غواصی تا 12 ساعت پس از آن موضوع می باشد. جهت ایمنی بیشتر، استفاده از جدول های غواصی در کنار کامپیوتر و تطبیق آنها با هم توصیه گردیده است.
4-1-1-2-5- انواع اسکوترهای زیر آبی:
2 نوع کلی از اسکوترها وجود دارند. انواع کوچکتر که مخصوص غواصی های تفریحی طراحی و ساخته شده اند. این نوع از اسکوترها وزن سبک، قدرت مانور بیشتر، حمل و نقل آسانتر و نگهداری ساده تری را در اختیار غواصان قرار می دهند. (شکل4-17)
شکل4-17- اسکوتر های حرفه ای و تفریحی
اما نوع دوم که بزرگتر و سنگین تر به نظر می رسند، با قابلیت تحمل فشار بالاتر، دوام بیشتر باتریها، قابلیت طی مسافت طولانی تر مخصوص غواصی های تکنیکال طراحی و ساخته شده اند.
صرف نظر از سایز اسکوترها، تمامی آنها مجهز به انواع مختلفی از ماشه (کلید عملکرد)، پروانه، بدنه، نوع باتری و شرایط شناوری خاص به خود می باشند که به هنگام خرید می بایست به آنها توجه نمود. در زیر 12 مورد مختلف را جهت انتخاب و خرید اسکوتر پیشنهاد می نماید.
1- استحکام و توانائی، آیا اسکوتر مورد نظر استحکام و توانایی لازم برای حمل غواص و تجهیزات را دارد؟
2- عایق بندی، آیا اسکوتر مورد نظر دارای عایق بندی خوبیست؟واشرها (اورینگها) در چه قسمتی به کار رفته اند؟ آیا در صورت نیاز به اورینگ یدکی، در بازار موجود می باشد؟
3- خدمات پس از فروش، آیا در صورت از کار افتادن اسکوتر، فروشنده توانائی تعمیر اسکوتر را دارد؟ آیا قطعات یدکی مانند پروانه در دسترسند؟
4- نوع باتری، آیا باتری های یدکی در بازار موجود می باشند؟ مدت شارژ و دوام آنها چه میزان است؟
5- سرعت، سرعت اسکوتر چقدر است؟ آیا درمقایسه با دیگر انواع قابلیت همراهی با آنها را دارد؟
6- عمق، تا چه عمقی اسکوتر کار خواهد کرد؟ آیا قبل از رسیدن به عمق مجاز در غواصی تفریحی (40 متر) از کار خواهد افتاد؟
7- ماشه، ماشه از چه نوعیست؟ آیا به راحتی در آب استفاده از آن امکانپذیر است؟
8- حمل و نقل، حمل آن چقدر آسان است؟ آیا به هنگام حمل با دشواری هائی روبرو خواهید شد؟
9- شناوری، آیا شناوری آن قابل تغییر می باشد؟
10- وزن، وزن آن چقدر است؟ آیا درخارج از آب به راحتی از و به قایق حمل خواهد شد؟
11- متعلقات، آیا اضافه نمودن متعلقات، مانند دوربین به اسکوتر امکانپذیر است؟
با در نظر گرفتن نکات فوق، می توان به هنگام خرید اسکوتر، بهترین و مناسبترین را نسبت به بودجه خود انتخاب و ابتیاع نمود. اسکوترهای زیر آبی گرانقیمت بوده و به مانند ماسک و یا اسنورکلر خود غواص توانائی تعویض آسان آنها را نخواهد داشت.
4-1-1-3- تجهیزات غواصی در شب:
اگر چه تجهیزات غواصی در شب چیزی فراتر از همان تجهیزاتی که در روز استفاده می نمائیم نمی باشد و تنها وسیله ای که به آن اضافه شده است چراغ قوه غواصی است اما باید خاطر نشان ساخت که با رعایت کردن برخی از نکات ظریف در روش استفاده از تجهیزات می توان سطح ایمنی را بالاتر برد. از این رو رعایت موارد و نکات اشاره شده در این مبحث برای هر شخص علاقه مند به غواصی در شب الزامیست.
4-1-1-3-1- چراغ قوه غواصی:
از آنجایی که در عمل تصویر یا فیلم برداری نکته بسیار مهمی به نام نور وجود دارد و مهمترین نور موجود در زیر آب چراغ قوه ها هستند توضیح در این بخش را ضروری دانسته و توضیحات بیشتر در راستای هدف رساله واجب است .روش استفاده از این وسیله حیاتی، استانداردها و نگهداری از آن که مهمترین بخش غواصی در شب می باشد. چراغ قوه به هنگام غواصی در شب نه تنها اطراف و مسیر را روشن می نماید بلکه می توان از آن برای خواندن گژعمق سنج خود و علامت دادن به دیگران نیز استفاده نمود. چراغ قوه غواصی می تواند تغییر رنگ هایی که به وسیله عمق آب و دراثر از بین رفتن طیف قرمز بر اثر ورود و شکست نور در آب ایجاد می گردد را نیز جبران نماید.
انواع مختلفی از چراغ قوه های غواصی، از انواع کوچک که حداقل فضا را اشغال کرده و داخل جیب BCD قرار می گیرند تا مدل های بزرگتر و قویتر در بازار موجود می باشند. در غواصی به هنگام شب چراغ قوه های بزگتر و قوی تر که زمان طولانی تری دوام می آورند مورد استفاده قرار می گیرند. اکثر چراغها با باتری های معمولی آلکالاین مجهز می گردند. این منبغ تغذیه قابل اطمینان ترین نوع بوده و از آنجائیکه باتری ها قبلاً در کارخانه سازنده طبق استانداردها و معیارهای خاصی شارژ گردیده اند، نگرانی از تمام شدن نابه هنگام آنها در میان نخواهد بود.
برخی از مدلها نیز می توانند با باطری های قابل شارژ مجهز شوند. اما از آنجائیکه مقدار شارژ و دوام باتری های قابل شارژ توسط شخص استفاده کننده تعیین می گردد، بنابراین مدت زمان دوام نیروی ذخیره شده در آنها متفاوت بوده و بستگی به کیفیت باتری ها و زمان شارژ آنها دارد. در این صورت و درحالت عدم شارژ صحیح و کافی باتری ها، احتمال تمام شدن ناگهانی قوه و در تاریکی فرو رفتن شخص به هنگام غواصی در شب که منجر به خاتمه غواصی خواهد بود وجود دارد. درنتیجه به همراه داشتن یک چراغ قوه یدکی کوچک و سبک در این موارد از خاموش ماندن در اعماق جلوگیری می کند.
اگر چه استانداردهای بین المللی غواصی و دریائی حاکی از آن است که هر غواصی به هنگام غواصی در شب مستلزم به همراه داشتن 2 عدد چراغ قوه اصلی و یدکی می باشد، اما بسیاری از غواصان از این نیز پا فراتر نهاده و 3 یا 4 چراغ با خود حمل می نمایند. البته دلیل اینکار آنست که تا در صورت مواجه شدن با یکی از همراهان که چراغش از کار افتاده است، به یاریش شتافته و وی را از تاریکی مطلق برهانند. همچنین و طبق همین استانداردها استفاده از چراغهای چشمکزن (فلشر) و نیز نورهای شیمیائی لازم و ضروریست.
چراغ قوه اصلی معمولاً بزرگتر بوده و توسط بند در دست راست مهار می گردد. چراغهای یدکی نیز کوچکتر بوده و در جیب BCD جای می گیرند. لازم به ذکر است که اکثر چراغها به غیر از انواع آن شناوری مثبت داشته و به هنگام رها شدن از دستتان به سطح آب می روند. بنابراین در صورت اتفاق چنین شرایطی به آسانی می توان با رعایت کلیه موارد ایمنی به سطح بازگشته و چراغ قوه را یافت.
رنگ نور لامپ چراغها، از رنگ های سرد مانند سفید تا رنگهای گرم مانند زرد متغیر است. در ساخت چراغها از انواع لامپهای گازی و هالوژن استفاده می گردد که نوع لامپ در دوام باتری تاثیر بسزائی دارد.ولیکن استفاده از نورهای گزم در از بین بردن آبی موجود در آب موثر بوده و برایتصویر برداری زیر آب موثر تر است چراکه تصاویر واقعی تری ازلحاظ رنگی در اختیار گروه قرار می دهد.
4-1-1-3-2- انتخاب چراغ قوه:
برای انتخاب و خرید چراغ قوه توجه به چند نکته بسیار واجب و ضروریست. نخست آنکه توجه داشته باشید در انتخاب نوع چراغ و استحکام بدنه آن نهایت دقت را به عمل آمده است یا خیر؟ زیرا شکستن بدنه چراغ که معمولاً در برخورد با تجهیزات سنگین مانند تانک و یا وزنه ها و یا در اثر زمین خوردن بسیار شایع است میتواند برنامه غواصی در شب را به آسانی مختل نماید. انتخاب انواع فلزی که دوام بیشتر و احتیاج به نگهداری کمتری دارد توسط غواصان مجرب پیشنهاد گردیده است. به همین دلیل انواع فلزی گرانقیمت تر می باشد.
در انتخاب رنگ نیز ذکر این نکته لازم است که رنگ های روشن مانند سبز و زرد به هنگام گم شدن چراغ می تواند کمک بسزائی در پیدا کردن آن نماید. همچنین انواع مختلف سویچهای خاموش و روشن کننده نیز در دوام چراغ نقش مهمی را ایفا می نماید. انواع کلیدهای مغناطیسی موجود در بازار دیگر گونه ها بهترو کارآمدتر بوده و با عدم وجود سوراخ در محل کلید باعث افزایش سطح اطمینان و عدم نشت آب به درون چراغ قوه می گردد.
اما مکان قرار گرفتن دسته چراغ نیز از موارد مهمی است که می بایست به آن توجه نمود. مکان قرار گرفتن دسته، روش و حالت به دست گرفتن و حمل چراغ می تواند به هنگام غواصی بسیار مهم بوده و غواصی را آسانتر نماید. وجود بند مهارکننده چراغ نیز از مهمترین موارد در این زمینه است.
نوع لامپ و در دسترس بودن یدکی آن نیز بسیار مهم است. چه بسا چراغ قوه بسیار عالی و گرانقیمت، به دلیل عدم در دسترس بودن لامپ یدکی آن بلااستفاده می شود.
4-1-1-3-3- نگهداری از چراغ قوه :
قبل از استفاده از چراغ قوه ها نیز این نکته وجود دارد که پیش ازاستفاده در آب حتماً اورینگ محافظ درون آن به خوبی و به وسیله گریس سیلیکونی عایق بندی شده تا از نفوذ آب به درون چراغ قوه جلوگیری شود. همچنین نگهداری صحیح از تجهیزات باعث دوام بیشتر آنها گردیده و به عمر مفید آنها خواهد افزود. بنابراین پس از استفاده از چراغ قوه ها، مانند کلیه تجهیزات غواصی آنها را به خوبی در آب شیرین به مدت 20 دقیقه غوطه ور نموده و شستشو داده تا آب شور و املاح معدنی آب دریا از آن زدوده شده و سپس خشک نمود. پس از استفاده نیز خارج نمودن باتری ها برای جلوگیری از سولفاته شدن ضروریست.
همچنین روشن نمودن بی دلیل چراغ در بیرون از آب وگرمای بیش از حد لامپ و عدم خنک شدن آن توسط آب می تواند باعث کوتاه شدن عمر لامپ و یا سوختن آن گردد.
4-1-1-3-4- چراغهای فلشر:
چراغهای فلشر که از ضروریات غواصی در شب می باشند در انواع مختلفی به بازار عرضه شده اند. این نوع چراغها با نورهای مختلف و به صورت چشمکزن در دسترسند. اکثر این چراغها قابلیت نصب بر روی تانک هوای غواص را داشته و با نور چشمکزن و بسیار نمایان خود از گم شدنهای احتمالی افراد گروه جلوگیری می نمایند. این نوع چراغها فاقد کلید روشن و خاموش بوده و بر اثر تماس با آب فعال می گردند. انواع دیگری از این چراغها نیز بر شانه چپ BCD نصب شده و در یک طرف آن چراغ چشمکزن و در طرف دیگر، چراغ قوه یدکی تعبیه شده است. نگهداری از این چراغها نیز به آسانی نگهداری از چراغ قوه های غواصی است.
4-1-1-3-5- نورهای شیمیائی:
نورهای شیمیائی هم که از تجهیزات ضروری غواصی در شب می باشند در اشکال مختلف دسترسند. این نورهای شیمیائی معمولاً از لوله ای شیشه ای که محتوی فسفر یا سدیم می باشد و درون محفظه ای پلاستیکی پر از آب قرار گرفته است ساخته شده اند. برای استفاده از این محصولات فقط کافیست که تیوب شیشه ای محتوی مواد که درون محفظه پلاستیکی قرار گرفته است را به آرامی شکسته تا ترکیب مواد شیمیائی آن با آب باعث عکس العمل شیمیائی گردیده و ایجاد نور نماید.
استفاده از نورهای شیمیائی نیاز به تبحر خاصی نداشته اما رعایت احتیاط به هنگام استفاده الزامیست. همچنین به هنگام حمل و نگهداری از شکستن آنها جلوگیری به عمل آید. این نوع از منابع روشنائی برای علامت گذاری به طور مثال مشخص نمودن لنگر یا طناب صعود بسیار مناسب می باشند.
4-1-1-3-6- اختاپوس:
وجود اختاپوس به عنوان بخشی از تجهیزات استاندارد به هنگام غواصی اجباری است، اما استفاده از اختاپوس به هنگام غواصی در شب و طبق استانداردهای جهانی بدینگونه است: شکل4-18
شکل4-18- اختاپوس
اختاپوس و شلنگ آن به هنگام غواصی در شب می بایست به رنگ زرد مشخص بوده و در مثلثی ما بین چانه و دو گوشه قفسه سینه نصب گردد. این نکات به سریعتر پیدا نمودن و استفاده ساده تر از اختاپوس در شب که منجر به افزایش ایمنی می گردد کمک می نماید.
4-1-1-3-7- سوت:
وجود سوت متصل به BCD به هنگام غواصی بسیار مفید و کارآمد بوده و وجود آن در شب الزامیست. چه بسا پس از پایان غواصی و دور شدن از قایق نیاز به درخواست کمک باشد. این امر در تاریکی شب با استفاده از این وسیله و دمیدن در آن امکان پذیر خواهد بود. زیرا تشخیص افراد توسط قایقران بر سطح آب و به هنگام شب بسیار دشوار است.
سوت در سمت چپ BCD و بر روی شلنگ باد کننده آن متصل می گردد. البته کلیه تولید کنندگان تجهیزات غواصی این موارد را رعایت نموده و هم اکنون تمامی BCD ها مجهز به سوت می باشند.
4-1-1-3-8- بویه شناور:
بویه شناوری که مورد نیاز فعالیت های غواصی در آبهای جریاندار می باشد، می بایست دارای خصوصیات خاصی بوده و دارای شرایط زیر باشد.
حجم و شناوری بویه می بایست به اندازه تحمل کلیه افراد گروه بوده و در هنگام توقف در ایستگاه ایمنی به زیر آب فرو نرود.
رنگ بویه نیز از مهمترین موارد در این زمینه می باشد. رنگ قرمز و یا زرد در شرایط جوی گوناگون بهترین کنتراست را با محیط بوجود آورده و بسیار قابل تشخیص می باشد.
طناب بویه نیز می بایست توانائی و استحکام کافی در مواجه شدن با تنشها و کششهای متفاوت را داشته و بریده نگردد. بهترین قطر برای انتخاب، طناب 3 تا 6 میلیمتری می باشد. وزن و شناوری طناب نیز از موارد قابل توجه در این زمینه می باشد و وجود قرقره برای سهولت در جمع آوری طناب بسیار لازم و ضروریست.
4-1-1-3-9-بویه نشانه بر سطح (SMB):
استفاده از این وسیله در آبهای جریان دار بسیار ضروری می نماید. زیرا شما در صورت جدا افتادن از گروه، نیاز به با خبر کردن قایق برای از آب گرفتن تان خواهید داشت. از این رو SMB ها بهترین عملکرد را در این مواقع خواهند داشت.
SMBها علیرغم حجم کوچک خود که به راحتی در جیب BCD جای می گیرند، پس از باد شدن دارای 2 متر ارتفاع بوده که از فاصله های دور به راحتی قابل شناسائی می باشند. این وسیله بسیار مفید و کار آمد را می توان قبل از بازگشت به سطح و در هنگام توقف در ایستگاه ایمنی آماده ساخت تا قایق همزمان با بازگشت به سطح فرا رسیده و اقدام به از آب گیری غواصان نماید.
بخش پنجم :
5-1- تکنیک های تصویر برداری زیر آب:
5-1-1- عکاسی زیر آب:
از همان نخستین روزهائی که بشر توانست با تنفس هوای فشرده به اکتشاف ناشناخته های اعماق بپردازد، رویای ثبت لحظات و نمایاندن تصاویر زیر آبی را به دیگران را در تفکرات خود
می پروراند. تا آنکه به سال 1893 میلادی لوئیس بوتن اولین دوربین عکاسی در زیر آب را اختراع و نخستین تصاویر زیر آبی را برای بشر از دنیای شگفت انگیز اعماق به ارمغان آورد. دوربین لوئیس بوتن، دوربینی کاملاً ساده بود که درون محفظه ای ضد آب قرار گرفته و برای ثابت نمودن آن در زیر آب نیز از سه پایه ای فلزی بهره جسته بود وی به وسیله این دوربین موفق به ثبت نخستین تصویر زیر آبی گردید.[22]( شکل 2-19)
شکل 2-19- اولین دوربین زیر آبی
پیشرفت در زمینه تصویربرداری، ثبت تصاویر زیر آبی را 30 سال بعد یعنی در سال 1923 به دست و لانگلی، رنگین نمود. وی و همکارانش نخستین عکس های رنگی را از دنیای زیبای زیر آب برای بشر به ارمغان آوردند.[23]
امروزه بیش از یکصد سال از ثبت نخستین تصاویر زیر آبی می گذرد. پیشرفت تکنولوژی در تمامی عرصه ها، حیات را بر بشر آسان ساخته است. دوربین های دیجیتال نیز تصویربرداری زیر آبی را بسیار ساده نموده اند.
5-1-2- مزایای عکاسی دیجیتال:
دلایل متعددی برای به کارگیری یک دوربین عکاسی دیجیتالی در غواصی وجود دارد. اولین و مهم ترین آنها، مشاهده سریع کیفیت عکس های گرفته شده، آگاهی از چگونگی کار و بررسی ضرورت تنظیم دستگاه، تغییر شیوه و یا عکسبرداری مجدد است.
همچنین در زمان های نه چندان دور عبور فیلم های عکاسی از زیر دستگاه های اشعه X در ترمینال های مسافری معمولاً برای عکاسان نگران کننده بود، زیرا باعث آسیب دیدن فیلم می گردید. اما دوربین های دیجیتالی این نگرانی را برطرف می کنند. با این حال یکی از نکات منفی این دوربین ها که کمتر به آن اشاره می شود، جاگیر بودن وسایل جانبی آنها از قبیل کارت های حافظه، خواننده کارت ها، کابلها و باتری هاست. البته با انتخاب دقیق وسایل و برنامه ریزی صحیح درباره وسایل مورد نیاز عکاسی در سفر، می توان آنها را تا حد لزوم کاهش داد.
5-1-3- انتخاب دوربین:
نخستین قدم برای عکاسی و تصویربرداری زیر آبی تهیه و به همراه داشتن دوربین عکاسی و تصویربرداری زیر آبی است. امروزه با پیشرفت تکنولوژی دوربین های دیجیتال بسیاری با قابلیت های فراوان به بازار عرضه گردیده اند. اما بهترین انتخاب برای عکاسی زیر آبی دوربین هائی می باشند که کیفیت و استحکام لازم برای عکاسی در شرایط سخت دریایی را دارا باشند.
دومین شاخص که در انتخاب دوربین های دیجیتال وجود دارد رزولیشن دوربین است. دوربین دیجیتالی مناسب برای تصویربرداری زیر آب می بایست حدود 14-15 مگاپیکسل کیفیت داشته باشد. تعداد مگاپیکسل بالاتر کارایی دوربین در زیر آب را در صورت عدم وجود حافظه کافی دشوار می نماید. یعنی هر چه تعداد مگاپیکسل عکس بیشتر باشد حجم آن بیشتر می شود که در نتیجه فضای بیشتری را بر حافظه اشغال نموده و در صورت تکمیل ظرفیت حافظه، مجبور به حذف بسیاری از عکس های دلخواه می شود. همچنین هر چه حجم عکس بیشتر باشد باز کردن و انجام اصلاحات الکترونیکی (فیلترینگ) روی عکس سخت تر می شود .توجه به نکات زیر جهت انتخاب دوربین زیر آبی بسیار لازم و ضروریست:
1- دارای آکواپک یا مارین پک (کاور ضد آب) مخصوص بوده تا بتوان از آنها در زیر آب استفاده نمود.
2- دارای فیلترهای الکترونیکی بوده و شفافترین تصاویر را از زیر آب تهیه نماید.
3- قابلیت نصب پروژکتورهای زیر آبی را دارا باشد.
4- حتی الامکان حمل و نقل آنها آسان باشد.
5- دارای خدمات پس از فروش بوده و قطعات یدکی و لوازم جانبی آنها به سهولت در دسترس باشد.
5-1-4- تکنیک های عکاسی زیر آب:
عکاسان به نام زیرآبی، بخاطر رعایت تکنیک های عکاسی، رعایت شناوری صحیح و عکس العمل سریع در شکار لحظه ها است که عکاسان ماهر، مجرب و مطرحی گردیده اند. به هنگام غواصی و تصویر برداری زیر آب سوژه های با ارزش بسیار زیادی به خاطر عدم شناوری صحیح یا عکس العمل کند، ضایع می گردند. در زمان عکس برداری در زیر آب بهتر است موارد زیر موردتوجه قرار گیرد.
5-1-5- شناوری:
مهمترین عامل در عکاسی زیر آب برقرار ساختن شناوری صحیح می باشد. زیرا در این صورت از تحرکات اضافی که موجب بر پا شدن شن و گل و لای و در نتیجه کدورت دید می گردد حتی الامکان پیشگیری نموده و با آرامش هر چه بیشتر و به بهترین نحو بر سوژه مسلط شد. قبل از غوص بر سطح آب به بررسی مقدار وزنه های همراه پرداخته، تعداد و مکان وزنه ها برای برقراری شناوری صحیح تنظیم شود. به همراه داشتن یک یا دو کیلو وزنه اضافی نیز به هنگام تصویربرداری زیر آب به ثبوت هر چه بیشتر کمک بسزائی خواهد نمود و از انحراف توسط جریانات زیر سطحی پیشگیری به عمل خواهد آورد. هنر عکاسی زیر آب بر پایه شناوری موزون و صحیح بنا گریده است.
5-1-6-ثبوت و روش نگه داشتن دوربین:
عدم لرزش و ثابت بودن دستان به هنگام تصویربرداری نیز از مهمترین عوامل و تکنیک های قابل ملاحظه به هنگام عکاسی زیر آب است. بنابراین دوربین باید نسبت به موضوع ثابت نگه داشته شود. رعایت این نکته مخصوصاً در هنگام Zoom کردن در تصاویر ماکرو بسیار مهم است.
در صورت لرزش دستان ، تصویر کشیده (بلور Blur) خواهد شد. در صورتیکه با ثبوت هر چه بیشتر دستان، تصویری واضح (Sharp) خواهیم داشت. تکان های دوربین می تواند یک عکس عالی را ضایع کند. به هنگام هدف گرفتن سوژه هرگزنباید حبس نفس نمود، زیرا علاوه بر خطرات جانی این عمل، بر اثر وجود هوا در ششها، شناوری مثبت یافته و از سوژه فاصله (ارتفاع) گرفته خواهد شد.
5-1-6-1- فاصله:
وجود میدان دید محدود در عکاسی زیر آب باعث از بین رفتن وضوع مطلوب می گردد از این رو جهت وضوح بیشتر حتی الامکان به سوژه باید نزدیک شد. هر چه مقدار آب بین لنز و سوژه کمتر باشد، تصویر واضح تری را به دست می آورد.
5-1-7- استفاده از فیلتر:
استفاده از فیلترهای زیرآبی که با رنگ های گرم مانند قرمز یا نارنجی به بازار عرضه شده اند نیز از روش های خنثی سازی رنگ سرد و آبی فام تصاویر زیر سطحی در اعماق بالا به شمار می رود. در استفاده از فیلترها به هنگام عکاسی در زیر آب به خاطر داشتن این مطلب بسیار مهم است که حتماً در زیر آب یک بار فیلتر را از مکان خود خارج ساخته تا هوای محبوس پشت فیلتر آزاد گردد. در غیر این صورت تصاویر در پشت حباب هوا محو خواهد شد!
استفاده از فیلتر در عکاسی و تصویربرداری زیر آب، همچون بر روی ۀب برای کاهش شدت روشنایی، تصحیح توازن رنگی و بهبود کنتراست تصویر است. علاوه بر فیلتر 85 استاندارد، استفاده از فیلتر های تصحیح رنگ نیز اهمیت دارند. می توان با استفاده از فیلترهای تصحیح رنگ زیر آب بر توانایی طبیعی آب در حذف قرمزها ،نارنجی ها و دیگر رنگ های گرم غلبه کرد. این فیلترها برای بازسازی رنگ مایه های صحیح پوست و رنگ های واقعی دریا، طیف نور رسیده به دوربین را تغییر می دهند. چون که تمام آب یک فیلتر پیوسته است، هرچه به عمق بیشتری می رویو رنگ های بیشری حذف می شوند. علاوه بر این فاصله بین دوربین و سوژه بایستی به عمق آب اضافه شود تا بتوان فاصله صحیح فیلتر زیر آب را تعیین کرد. فیلترهای UR/PRO و تیفن AQUACOLOR، هر دو برای تصحیح رنگ زیر آب به کار میروند و هر دو کارخانه تولید کننده، اطلاعاتدقیقی برای کاربرد بهتر این فیلترها ارائه کرده اند. جایی که تفرق نور به دلیل تابش نورهای مصنوعی تبدیل به یک مشکل می شود، فیلترهای پولاریزه می توانند کنتراست را بهبود ببخشند. روشنایی خورشیددر زیر آب آنقدر کافی نیست تا فیلتر پولاریزه بتواند درست عمل کند.[24]
5-1-8- نورپردازی و روشنائی:
نور خورشید پس از ورود به آب شکسته شده و شکست نور باعث به وجود آمدن تغییراتی در عکس برداری زیر آب می گردد. اما علیرغم این موضوع می توان با انتخاب زاویه صحیح و زمان مناسب برای انجام عکاسی زیر آب از وجود نور خورشید بهره بسزائی برد و از آن به خوبی استفاده نمود. بهترین زمان برای استفاده از نور خورشید ما بین ساعت 10 صبح تا 2 بعدازظهر می باشد. در این زمان خورشید کاملاً از بالای سر تابیده و بهترین وضعیت نورپردازی طبیعی را بوجود می آورد. البته نور مستقیم خورشید باعث سایه روشن شدن بیش از اندازه عکس می شود، اما ناکافی بودن نور، منجر به تاری عکس می گردد. قابل توجه است که همیشه نور عکس و تصویر را می سازد. بنابراین از نور خورشید بهترین بهره را برده تا احتیاج به تهیه و حمل پروژکتورهای عکاسی زیر آب نباشد.
اما در ساعت قبل و بعد از زمان های ذکر شده نیز می توان با قراردادن سوژه روبه نور و دوربین پشت به نور از نور خورشید در تصاویر خود نهایت بهره را جسته و بهترین نتیجه را به دست آورد. هرگز رو به نور خورشید عکاس و تصویر گرفت. زیرا سوژه ضد نور می شود.
5-1-9- استفاده از فلاش:
اگر چه فلاش می تواند در عکاسی وضعیت روشنائی را بهتر کند اما استفاده از این وسیله در زیر آب معمولاً کمک چندانی به بهبود وضعیت عکاسی نخواهد نمود. زیرا با توجه به وجود ذرات شناور، املاح و نیز پلانگتونها در آب دریا استفاده از فلاش باعث بازتاب نور از آنان گردیده و در نتیجه تصویر را متخلخل می نماید. همچنین فلاش باعث هراس و گریختن موجودات گردیده و باعث از دست دادن سوژه می شود. بنابراین استفاده از فلاش توصیه نگردیده و جایگزین آن پروژکتورهای عکاسی می باشد.
5-1-9-1- پروژکتورهای عکاسی (Strob)
همان گونه که پیشتر به آن اشاره شد نور خورشید پس از ورود به آب شکسته، تجزیه گردیده و مقدار بسیار کمی از آن به عمق می رسد. اگر چه استفاده از این نور برای عکاسی آماتور بسیار مناسب به نظر می رسد اما استفاده از منابع مصنوعی نور، در عکاسی حرفه ای زیر آب اجتناب ناپذیر خواهد بود. از این رو عکس های زیر آبی با استفاده از نور پروژکتورها که تغییر رنگها را جبران می نمایند، رنگین تر خواهند بود. این پروژکتورها که معمولاً دوربین و آکواپک بر آنها سوار می شوند به مانند دیگر چراغ قوه های زیر آبی بوده و مجهز به باتری های قابل شارژ می باشند. نگهداری از این پروژکتورها نیز به مانند دیگر تجهیزات غواصی است و نیز با توجه به وجود اورینگ در آنها این وسیله برای عایق بندی نیاز به گریسکاری خواهد داشت.
5-1-9-2- زاویه نورپردازی با پروژکتور:
همان گونه که در مطالب بالا مطالعه نمودید، استفاده از پروژکتورهای زیر آبی مناسبترین روش برای نورپردازی به هنگام عکاسی در زیر آب می باشد. اما تنظیم زاویه نورپردازی پروژکتور نیز یکی از مهمترین نکات قابل ملاحظه در عکاسی زیر آبی است.
نورپردازی از روبرو معمولاً از عمق تصویر کاسته و به اصطلاح تصویر را تخت می نماید. بنابراین بهترین حالت نورپردازی برای عکاسی زیر آبی زاویه 45 درجه ای می باشد. در این صورت عمق تصویر نیز نمایان خواهد بود که به زیبائی عکس خواهد افزود. اما در صورت نیاز به تصویربرداری از درون حفره ها یا شکافها، استفاده از زاویه 45 درجه ای نورپردازی معمولاً باعث پدید آمدن سیاهی دیواره های اطراف حفره بر روی سوژه خواهد گردید. این عارضه نیز با استفاده از پروژکتور دوم که به مانند پروژکتور اول با زاویه 45 درجه ای به سوژه می تابد برطرف خواهد شد.
همچنین با استفاده از زاویه 45 درجه ای از بازتاب نور ذرات معلق به لنز دوربین پیشگیری به عمل آمده و در نتیجه بازتاب نور ذرات معلق در آب از وضوح تصویر نخواهند کاست.
5-1-10- عکاسی ماکرو:
عکسبرداری ماکرو در حقیقت به هنر عکاسی از سوژه های بسیار کوچک مثل حشرات و گل ها گفته می شود و یا بهتر بگوییم به هنر عکاسی کردن از فواصل خیلی نزدیک. این شیوه عکاسی در غواصی نیز به دلیل وجود بسیاری از آبزیان ریز از علاقه مندان فراوانی برخوردار بوده و نیز امروزه دوربین های دیجیتال جدید قابلیت های خوبی را برای عکاسی ماکرو در نظر گرفته اند. در برخی از دوربین ها نزدیک ترین فاصله عکس برداری تا حداقل یک سانتی متری سوژه به آن نزدیک شده و تصویر مورد نظر را تهیه می کند.
معمولاً عکاسی ماکرو به دلیل این که در نگاه اول همه موضوع را به طور کامل نشان نمی دهد، طرفداران زیادی در بین کاربران حرفه ای دارد و تصاویر بسیار جالبی را در این زمینه می توان مشاهده کرد. برای عکاسی کردن به روش ماکرو لازم نیست دنبال سوژه های خاصی گشت. هر چیزی می تواند سوژه یک عکس ماکرو باشد، به شرط این که زاویه مناسبی انتخاب شود. میگوها، آبزیان کف زی، سرشاخه های مرجان ها، حلزون ها و یا هر چیز کوچک دیگر می تواند یک سوژه خوب به شمار آید.
اولین نکته قابل توجه در عکاسی ماکرو این است که تا حد ممکن باید به سوژه نزدیک شد. به حدی که اگر سوژه دارای بافت است بتوان آن بافت ها را هم دید. مثلاً پولکهای یک ماهی یا رگه های روی یک مرجان یا حتی دانه های شن که به بدن یک خیار دریائی چسبیده است برای عکاسی ماکرو جلوه بسیار جالبی دارند.
دومین نکته این که سعی شود همیشه با نورپردازی طبیعی کار شود. نور خورشید یا نور پروژکتور می تواند بهترین حالت برای عکاسی ماکرو در روز یا شب باشد. همان گونه که پیشتر اشاره شد استفاده از فلاش در عکاسی زیر آبی و نیز ماکرو بسیار مشکل است. زیرا در اغلب موارد باعث فرار کردن آبزیان می گردد. در این حالت دوربین هایی که قابلیت استفاده از پروژکتور را دارند بسیار مناسب اند.
در برخی از دوربین ها امکان فوکوس کردن در فواصل بسیار نزدیک مشکل است. اگر دوربین دارای زوم اپتیکال یا نوری است، بهتر است در چنین مواقعی کمی عقب تر رفته و با استفاده از زوم دوربین به سوژه نزدیک شد.
سایه ها در مواقع عادی چندان مهم نیستند. اما در عکاسی ماکرو به این علت است که همه چیز اغراق شده ثبت می شود، حتی سایه های کوچک هم می توانند تاثیر زیادی روی عکس بگذارند. می توان با تنظیم زوایای پروژکتورها نور تابیده شده را در جهت مخالف سایه به سوژه تابانید. قابل توجه است که نور دوم نباید چندان قوی باشد. در این صورت می تواند سایه های تصویر را از بین برده و اصطلاحاً تصویر را تخت کند.
با افزایش حساسیت ISO یا حسگر نیز می توان از سرعت سریعتر شاتر استفاده کرد. این کار باعث می شود تصویر نهایی تا حد زیادی شفاف تر و واضح تر گردد. البته مقدار حساسیت تا جایی بالا نرود که نویز تصویر را افزایش دهد.
اگر دوربین دارای منظره یاب چشمی است، در عکاسی زیر آبی هیچ وقت نبایداز آن استفاده شود. این همان ضعفی است که در دوربین های قدیمی موجب دشوارتر شدن عکاسی زیر آب می شد. این مشکل که به پارالکس( Parallax )[25]موسوم است، مربوط به اختلاف دید از داخل منظره یاب چشمی و تصویری است که به داخل لنز تابیده می شود.
به زبان ساده تر این که تصویری که در منظره یاب دیده می شود، همان چیزی نیست که دوربین از داخل لنز می بیند. خصوصاً وقتی در حالت ماکرو عکاسی می شود، باید از تصویر LCD استفاده نمود.
5-1-11- خروج از آب:
برای خروج از آب ابتدا تجهیزات تصویر برداری خود را به افراد درون قایق انتقال داده و سپس خود از آب خارج گردید. این کار به ایمنی و سهولت خروج از آب افزوده و نیز از صدمه رسیدن به تجهیزات تصویر برداری پیشگیری به عمل خواهد آورد.
5-1-12- نگهداری از تجهیزات عکاسی زیر آب:
تجهیزات عکاسی زیر آب نیز به مانند دیگر تجهیزات غواصی بسیار گرانقیمت بوده و نیاز به رعایت موارد خاص نگهداری صحیح را دارد. بنابراین پس از هر بار استفاده از دوربین و دیگر تجهیزات عکاسی حداقل 15 دقیقه باید آنها را در آب شیرین شناور ساخته و پس از خشک کردن آکواپک اقدام به بیرون آوردن دوربین نمود. توجه به این موضوع بسیار مهم است که در صورت عدم خشک کردن آکواپک احتمال تراوش آب به دوربین و آسیب رسیدن به دستگاه بسیار زیاد است.
اما آکواپک و پروژکتورهای عکاسی زیر آبی علاوه بر شستشو و خشک کردن، نیاز به گریسکاری و بررسی اورینگ را نیز داشته و این عمل در پیشگیری از وارد آمدن صدمات احتمالی به آنها نقش بسیار مهمی را ایفا می نماید.شکل 2-20
شکل 2-20- آکواپک
5-1-12-1- نکات مهم نگهداری از آکواپک و پروژکتورهای زیر آبی:
5-1-12-1-1- واشرهای عایق گرد (اورینگها):
مهمترین وسیله ای که عکاسی زیر آب را ممکن می سازد، اورینگها می‌باشند. بنابراین نگهداری صحیح از اورینگها در عکاسی زیر آبی بسیار قابل اهمیت بوده و امری اجتناب ناپذیر می نماید. بنابراین گریسکاری اورینگها قبل و بعد از غوص به ترتیب زیر ضروری می باشد:
باید با استفاده از تکه پارچه ای (دستمال عینک) که غبار و پرز را به خود جذب نمی نماید اورینگ را پاک و از هر گونه گرد و غبار و پرز عاری ساخت. همچنین به هنگام پاکسازی اورینگ می توان اورینگ را بررسی نموده و از صحت و کارآمدی آن اطمینان یافت.
جهت گریسکاری باید با قرار دادن گریس سیلیکونی بر نوک انگشتان و گرداندن اورینگ در بین انگشتان، آنرا گریسکاری نمود. توجه داشته باشید که حتماً از گریسهای سیلیکونی مرغوب مخصوص غواصی استفاده نموده و هرگز نباید از گریسهای دیگر و یا روغن های مشابه استفاده نمود. استفاده از گریس های متفرقه اورینگ را از حالت و کیفیت عادی خود خارج خواهد ساخت.
ریل اورینگ نیز که بر روی آکواپک قرار گرفته است نیاز به نظافت داشته و می بایست عاری از هر گونه املاح، شن و گرد و غبار باشد. بنابراین باید با تکه پارچه ای آن را نیز به دقت تمیز کرد.
برای بازگرداندن اورینگ به جای خود نیز هرگز نباید از اشیاء تیز استفاده نمود. انگشتان بهترین وسیله برای این کار می باشند. همچنین بهترین مکان برای نگه داری اورینگ، خود آکواکپ می باشد. بنابراین اورینگ را هرگز نباید بر سطوح دیگر رها ساخت.
پس از گریسکاری نوبت به شستشوی آکواپک می رسد. بنابراین با استفاده از اسفنج و صابون
می توان آکواپک، مخصوصاً عدسی آنرا شستشو داده و آب کشید. شستشوی آکواپک به از بین بردن املاح نمکی و چربی های حاصله از گریسکاری بسیار کمک کرده و بر دوام این وسیله گرانبها م
ی افزاید. به خاطر داشته باشید که فقط قسمت خارجی آکواپک را باید شست و هرگز نباید درون آکواپک را خیس کرد و عدسی آکواپک را از درون لمس نمود.
5-2- فیلمبردار زیر آب:
فیلمبردار زیر آب و تمام گروه فیلمبرداری باید غواصان با تجربه ای باشند. اگر فیلمبرداری در شرایط خطرناک و یا با استفاده از بازیگر انجام می شود، یک غواص نجات نیز باید در صحنه حاضر باشد.
فیلمبردار در زیر آب با وسیله ی آپتیکی متفاوت از روی آب سر و کار دارد. آب نور را جذب و پخش می کند. شدت نور خورشید هر چه بیشتر به عمق آب نفوذ کند، کمتر می شود. وقتی آفتاب به طور مستقیم از بالای سر بتابد، بیشترین نفوذ را در آب دارد از آنجا که هر چه زاویه ی تابش نور تندتر باشد مسافت موثر آبی که نور طی می کند بیشتر می شود و شدت نوری به سرعت افت می کند. از این رو بهترین زمان فیلمبرداری زیر آبی بین چهار یا شش ساعت از نیمروز است.
محلهای فیلمبرداری زیر آبی باید حتی المقدور دارای عمق کم، آب شفاف و خورشید تیز باشد. عموماً، هوای صاف و غیر ابری یک عامل ضروری برای فیلمبرداری در زیر آب است. نور مصنوعی آخرین امکان است. نور مصنوعی غیر واقعی به نظر می آید. به علاوه وقتی به تدریج از شیء دور شود، نور در آب به سرعت افت می کند و امکان نورپردازی یکنواخت فضاهای بزرگ را غیر ممکن می کند. در بعضی مواقع، موقعی که بازیگران دارای چراغهای کارآیه زیر آب هستند، می توان دلیل وجود نور غیر یکنواخت را در صحنه ی فیلمبرداری توجیه کرد.
نورپردازی صحنه های زیر آبی را باید از جناحین انجام داد، زیرا نورپردازی از روبرو در نتیجه انعکاس به دوربین بازتاب کرده و فیلم حاصل را مه آلود می کند. این «پراکندگی نور بازتابیده» مشابه آن است که بخواهید موقع رانندگی در مه غلیظ از نور بالا استفاده کنید.
مشکلات نیروی برق به مباحثات مبنی بر مخالفت استفاده از نورهای مصنوعی در زیر آب
می افزاید. کار با چراغهای زیر آبی باتری دار، ناامید کننده است، زیرا بعد از مدت کوتاهی استفاده نور آنها افت می کند ژنراتور کوچک برق مستقیم که از بالا با کابل هایی که به عمق کشیده شده برق را انتقال می دهد هم راه حل دست و پا گیری است. بهترین راه حل احتراز از چراغ است و سعی بر این شود که منحصراً به نور خورشید متکی بود. اگر باید از چراغ استفاده کرد، باید دارای بازتابه ی محفوظ باشند، به این معنی که با شیشه ای از ورود آب به محفظه ی داخل لامپ و بازتابه خودداری شود.
اندازه گیری شدت نور زیر آب دشوار است. در مورد بهترین تکنیک های نورسنجی در زیر آب اختلاف عقیده وجود دارد. نورخوانی مستقیم برای نوری که از فاصله ی دوربین تا موضوع، بین راه گم
می شود (توسط آب جذب می شود) قابل توجیه نیست، نورخوانی بازتابی از محل دوربین احتمالاً از این نظر بهتر است، اما زمینه های تاریک و کف نورانی دریا که در تمام صحنه های زیر آبی وجود دارد به آسانی بر آنها اثر می گذارد بهترین وسیله احتمالاً نورسنج بازتابی زاویه باریکی مثل سکونیت مارین است که دارای زاویه ی پذیرش نسبتاً تنگی است و به جعبه ی غیر قابل نفوذ در آب مجهز است.از نور سنجهای عادی نیز می توان استفاده کرد، به شرطی که محفظه ی غیر قابل نفوذ برای آن تهیه شود.
از هر دو نوع نورسنج مستقیم و انعکاسی می توان در نورسنجی زیر آب استفاده کرد. در شرایط نور آمبیانس، معمولا از نورسنج انعکاسی استفاده می شود که نور انعکاس یافته از سوژه را که از آب عبور نموده، می خواند. نورسنج های متداول در نورخوانی زیرآب، نورسنج سکونیک L-164 MARINE METER و نورسنج دیجیتالی IKelite هستند. نورسنج سکونیک در 1969 مخصوص فیلمبرداری زیر آب طراحی شد و در سال 1993 به شکلی کنار گذاشته شد اما دوباره در سال 1998 و به دلیل نیاز موجود مورد استفاده قرار گرفت. این نورسنج مستقل است و نیاز به محفظه ویژه ندارد و عملکردی بسیار ساده دارد. نورسنج دارای زاویه پذیرش 30 درجه می باشد و نورخوانی زیر آب آن کاملا قابل اعتماد است. نورسنج دیجیتالی IKelite نیز مستقل است و می تواند نور مستقیم و انعکاسی را بخواند و ده درجه زاویه پذیرش نور بازتاب دارد. همچنین محفظه زیر آبی مخصوص نورسنج های اسپکترا IV، مینولتاIV، اسپاتمتر یک درجه مینولتا و کلوین متر مینولتا ساخته شده اند.[26]
ملاحظه ی مهم دیگر رنگ است. در زیر آب، با افزایش عمق، رنگها هم عوض می شوند و به تدریج به رنگهای آبی- سبز در می آیند. در عمق 5 متر هیچ رنگ سرخی وجود ندارد. در فاصله ی 10متر، رنگهای نارنجی ناپدید می شوند و در فاصله ی 30متر به پایین، هیچ رنگی جز سبز و کمی آبی وجود ندارد. برای مقابله با این نقص رنگ، می توان از صافیها برای تقویت رنگهای گرمتر استفاده کرد، این کار باعث می شود رنگهای پوست بدن بهتر ضبط شوند. در این موارد باید از صافیهای قرمز و ارغوانی CC با چگالی های گوناگون بسته به عمقی که در آن فیلمبرداری می شود، استفاده کرد. موقعی که فیلمبرداری در عمق 7 متر آب انجام می شود، صافی 40- آر (قرمز) برای تصحیح جزئی رنگها کافی است. تصحیح جزئی رنگ سیمای واقعیتری به فیلم می دهد، اما تصحیح کامل رنگها، سیمای زیر آبی صحنه را به طور کلی از میان می برد. در مورد فیلم های رنگی که در زیر آب گرفته شده، ظهور اضافی توصیه نمی شود، زیرا رنگها بیشتر به سبزی خواهند زد.
در فیلم های سیاه و سفید که زیر آب گرفته می شود، مشکل اصلی گستره ی کنتراست است. آب نور را پخش می کند و با افزایش عمق، آب از کنتراست تصویر می کاهد. صافیهای نارنجی یا زرد در این مواقع به بهبود کیفیت کنتراست فیلم کمک می کنند.
اثر دیگر آب بر روی نور بزرگنمایی است. در زیر آب، فاصله ها به اندازه ی یک چهارم نزدیکتر پدیدار می شوند. از این رو یک شیء در فاصله ی 15 متر در فاصله ی 10متری پدیدار
می شود. این امر در مورد چشم و هم عدسی صدق می‌کند. از این رو اگر با چشم فاصله ی تا موضوع 10 متر تخمین زده شد، وعدسی را با در نظر گرفتن آنچه گفته شد کانونی کردیم، تصویر کانونی خواهد شد. کانونی کردن به وسیله ی نمایابهای بازتابی هم در زیر آب دقیق است، اما از نظر فیزیکی به دشواری می توان چشم را خیلی به چشمی نزدیک کرد، زیرا محفظه‌ی دوربین زیر آبی و نقاب صورت فیلمبردار مانع از این کار می‌شود.
عدسی های زاویه باز، رایجترین نوع هستند، این عدسی ها به فیلمبردار امکان می دهند که بیشتر به موضوع نزدیک شود. از آنجا که آب کمتری میان موضوع و دوربین وجود دارد، تصویر واضحتر خواهد بود.
دوربین های زیر آبی یا غیر قابل نفوذند یا باید آنها را به محفظه مجهز کرد. برای بسیاری از دوربین های مصارف عمومی، محفظه های متنوع ساخته شده، مثل دوربین های آریفلکس، بولکس و غیره. محفظه ها را می توان اجاره کرد یا خرید. بسیاری از فیلیمبرداران زیر آبی، محفظه های مخصوص به خود می سازند.
باید به خاطر سپرد که در نگاهداری محفظه های غیر قابل نفوذ دقت فراوانی باید شود تا از رطوبت در داخل محفظه جلوگیری شود، در غیر این صورت رطوبت باعث رشد قارچها خواهد شد. بعد از اتمام فیلمبرداری، بدنه ی خارجی محفظه را باید با آب تمیز شست و سپس دوربین را از آن خارج کرد (یا در صورتیکه از دوربین غیر قابل نفوذ استفاده می شود، در دوربین را باز کرد) و اجازه داد هوا بخورد. در موقع تصویر برداری زیر آبی، گاه برای اطمینان بیشتر، از ماده ی جذب رطوبت در داخل محفظه ی دوربین استفاده می شود.
مهمترین عامل در موقع انتخاب دوربین زیرآبی، قابلیت تحرک آن است که خود بستگی به شناوری و سبکی آن دارد. اگر بتوان شناوری و سبکی آن را تنظیم کرد، امتیازات فراوانی برای فیلمبردار خواهد داشت. قابلیت حرکت در زیر آب با قابلیت حرکت روی زمین خشک از یک نظر کاملاً متضاد است: نماهای دوربین متحرک در آب روانتر انجام می شود و تصویربردار در هر جهتی می تواند بلغزد، اما تصویربرداری نماهای ثابت در زیر آب به دلیل حرکت دایمی آب مشکل است. یک راه حل، اضافه کردن به وزن دوربین است. در سایر موارد، استفاده از سه پایه های سنگین وزن ضروری است.
انجام تمام کارها در زیر آب دشوار است. ارتباط افراد با هم به اشارات دست و زنگهای برقی محدود می شود. بسیار مشکلات و وقفه های طاقت فرسا، مثل تمام شدن هوای تنفسی، سرد شدن اعضای گروه فیلمبرداری یا بازیگران پیش می آید. از این رو، در موقع برنامه ریزی کار فیلمبرداری زیر آبی باید برای تمام مراحل وقت اضافی گذاشت. در محل های فیلمبرداری در آب کم عمق، که بیشتر از 10 مترنباشد، وقت زیادی را می توان صرفه جویی کرد. از عواملی که کار در آب کم عمق را ایده آل می کند، عبارت است از سرعت در کار فیلمبرداری، نور بیشتر، و کنتراست بهتر، راحتی (آب گرمتر و فشار آب کمتر) و خطر کمتر بخصوص وقتی که بازیگران غواصان مجربی نباشند.
امروزه با پیشرفت تکنولوژی، دوربین های دیجیتال فیلمبرداری، انقلابی در دنیای تصویر برداری زیر آب ایجاد کرده اند. این دوربین ها کوچکتر از همتایان قدیمی خود بوده و فیلم برداری زیر آب را به مراتب آسان تر از دهه های گذشته نموده اند. کوچک ترین دوربین تصویر برداری به همراه آکواپک خود که در بین مدل های موجود در بازار، وزنی کمتر از یک کیلوگرم داشته و به راحتی در کف یک دست جا می شود.
این دوربین های جدید، دارای کیفیت تصویر برداری زیر آبی فوق العاده ای می باشند. اما مهمترین قابلیتی که توانسته است دوربین های دیجیتال را در بین غواصان محبوب کند، امکان اتصال آنها و انتقال فیلم ضبط شده به کامپیوتر می باشد.
5-3- انتخاب دوربین تصویر برداری:
نخستین قدم برای تصویر برداری زیر آب تهیه و به همراه داشتن دوربین تصویر برداری زیر آبی است. امروزه با پیشرفت تکنولوژی دوربین های تصویربرداری بسیار با قابلیت های فراوان در دسترس می باشند. اما بهترین انتخاب برای فیلم برداری زیر آب دوربین هائی می باشند که کیفیت و استحکام لازم برای انجام کار در شرایط سخت دریائی و تحت فشار مضاعف را دارا باشند. همچنین توجه به نکات زیر جهت انتخاب دوربین فیلم برداری زیر آبی بسیار لازم و ضروریست:
1- دارای آکواپک یا مارین پک (کاور ضد آب) مخصوص بوده تا بتوان از آنها در زیر آب استفاده نمود.
2- دارای حجم کوچکی بوده تا حتی الامکان حمل و نقل و غواصی با آنها آسان باشد.
3- قابلیت نصب پروژکتورهای زیر آبی را دارا باشد.
4- دارای باتری هایی با دوام طولانی باشد.
5- دارای لنز واید بوده و یا قابلیت نصب لنز واید را داشته باشد.
6- دارای خدمات پس از فروش بوده و قطعات یدکی و لوازم جانبی آنها به سهولت در دسترس باشد.
5-4- آکواپک، مارین پک یا کاور ضد آب:
همان گونه که در بخش عکاسی زیر آب خواندید، آکواپک، مارین پک، کاور ضد آب محفظه ایست که دوربین در آن قرار گرفته و در برابر نفوذ آب عایق بندی می گردد. با این وسیله دوریبن قابلیت استفاده در زیر آب رایافته و تصویربردار را قادر به تصویربرداری در زیر آب می نماید. مهمترین نکته در مورد این وسیله آنست که متاسفانه تمامی دوربین های تصویر برداری نیز به مانند دوربین های عکاسی، دارای آکواپک نبوده و فقط برای تعداد معدودی از آنها آکواپک توسط شرکت سازنده به بازار عرضه گردیده است. (در برخی محصولات سونی مارین پک مشترکی برای تمامی مدل های هندی کم قابل استفاده می باشد).
البته سازندگان دیگری به مانند کمپانی معظم آی کی لایت برای اکثر دوربین های فیلم برداری آکواپک تولید و به بازار عرضه نموده است. اما این کاورها بسیار گرانقیمت بوده و گاهاً برای تهیه آنها هزینه ای برابر و یا بیشتر از قیمت خود دوربین دارد. آکواپک ها معمولاً به صورت استاندارد تا عمق 40 متری قابل استفاده می باشند، ولی استقامت و استحکام آنها برای جلوگیری از نفوذ آب حتی در اعماق بیشتر از 100 متر نیز تضمین گردیده است. تنها موردی که استفاده از کاورهای ضد آب را در اعماق بیشتر از 40 متر دشوار و یا غیر ممکن می سازد، فشرده شدن بیش از حد تکمه ها و از کار افتادن آنها در اثر فشار بیش از حد آب در محیط کاری آنها است.
5-4-1- آماده سازی دوربین و آکواپک:
برای استفاده از دوربین پس از مطالعه دفترچه همراه و آشنائی با بخش های مختلف آن نیاز به شارژ باتری دوربین خواهد بود. دوام باتری بستگی به شارژ صحیح آن داشته و طول عمر مفید آن را نیز افزایش خواهد داد. بیشتر باتری ها قبل از استفاده نیاز به 24 ساعت شارژ مداوم دارند. پس از رعایت این نکته و شارژ باتری نوبت به گریسکاری اورینگ آکواپک می رسد. اورینگ رادر مکانی خشک و به دور از گرد و غبار و رطوبت به آرامی و با لغزاندن آن توسط انگشتان از ریل بیرون رانده و با استفاده از تکه پارچه ای (دستمال عینک) که غبار و پرز را به خود جذب نمی نماید، از هر گونه گرد و غبار و پرز عاری می سازد. برای بیرون راندن اورینگ از ریل هرگز از اشیاء نوک تیز نباید استفاده شود. با قرار دادن گریس سیلیکونی بر نوک انگشتان و گرداندن اورینگ در بین انگشتان، آنرا می توان گریسکاری کرد.
پس از گریسکاری (مرطوب نمودن اورینگ با گریس سیلیکونی) اورینگ را به درون ریل خود بازگردانده و هرگز اورینگ بر سطح اشیاء، میز یا لباس نباید قرار داده شود. زیرا در این صورت گرد و غبار و پرز به خود جذب خواهد نمود. وجود کوچکترین پرزها و گرد و غبار بر اورینگ، خطر نشت آب به درون آکواپک را افزایش خواهد داد. (بهترین مکان برای نگاه داشتن موقت اورینگ قبل از بازگرداندن آن به ریل، آویختن آن به دور مچ دست می باشد).
باتری درون دوربین قرار داده می شود و با روشن نمودن آن، سلامت دوربین و میزان شارژ باتری امتحان می شود. بهترین زمان برای انجام تنظیمات دوربین است. با قرار دادن تنظیمات الکترونیکی دوربین در حالت دلخواه قبل از غوص، حتی الامکان از به کاربردن غیر ضروری تکمه های آکواپک و دوربین در زیر آب پیشگیری خواهد شد. این کار احتمال نشت آب به درون آکواپک را از منافذ تکمه ها به هنگام غوص کاهش داده و از کار افتادن ناگهانی دوربین بر اثر نفوذ آب جلوگیری خواهد نمود. پس از انجام تنظیمات، دوربین درون آکواپک قرار گرفته و در آن بسته می شود . آزمودن آکواپک در تشت آب نیز قدم بعدی برای آماده سازی دوربین به شمار می رود. از این رو مجموعه دوربین و آکواپک را درون تشت یا حوضچه پر از آب قرار داده و از عدم خروج حباب های هوا از آکواپک می توان مطمئن شد. در صورت کارکرد صحیح آکواپک و عدم خروج حباب های هوا از درزهای آن، دوربین آماده فیلم برداری در زیر آب می باشد.
5-4-2- ورود به آب:
در صورت ورود به آب از روی قایق، هرگز با دوربین به درون آب نبایست پرید. زیرا با این کار به آسانی موجب صدمه زدن به تصویربردار و دوربین خواهد بود. بنابراین دوربین را به دایومستر، قایقران یا افراد دیگری که در قایق به سر می برند تحویل داده شده و پس از ورود به آب، دوربین انتقال داده می شود. در صورت ورود به آب از ساحل هم می توان به مانند دیگر غواصهای ساحلی به راحتی و با در دست داشتن دوربین وارد آب شد.
5-5- تکنیک های فیلمبرداری زیر آب:
فیلمبرداری زیر آب و تکنیکهای آن بسیار شبیه به عکاسی در زیر آب می باشد. این فن به مانند عکاسی براساس رعایت اصل شناوری شکل گرفته است و برقرار ساختن شناوری صحیح در افزایش کیفیت تصویربرداری زیر آبی بسیار موثر است.
بخش ششم:
6-1- تکنیک های نورپردازی زیر آب:
6-1-1- نورپردازی و روشنایی:
نور خورشید پس از ورود به آب شکسته شده و شکست نور باعث به وجود آمدن تغییراتی در عکاسی و نیز تصویر برداری در زیر آب می گردد. اما علیرغم این موضوع می توان با انتخاب زاویه صحیح و زمان مناسب برای انجام عکاسی یا فیلم برداری در زیر آب از وجود نور خورشید بهره بسزائی برده و از آن به خوبی استفاده نمود.
بهترین زمان برای استفاده از نور خورشید ما بین ساعت 10 صبح تا 2 بعداز ظهر می باشد. در این زمان خورشید کاملاً از بالای سر تابیده و بهترین وضعیت نورپردازی طبیعی را بوجود می آورد. البته نور مستقیم خورشید باعث سایه روشن شدن بیش از اندازه عکس یا تصاویر ضبط شده می شود،. اما علیرغم این موضوع، استفاده از پروژکتورها در فیلم برداری زیر آب امری اجتناب ناپذیر می باشد
6-1-2- پروژکتورهای عکاسی، فیلم برداری (Strob)
همان گونه که پیشتر به آن اشاره شد نور خورشید پس از ورود به آب شکسته، تجزیه گردیده و مقدار بسیار کمی از آن به عمق می رسد. اگر چه استفاده از این نور برای عکاسی یا فیلم برداری مناسب به نظر می رسد اما استفاده از منابع مصنوعی نور، در تصویربرداری حرفه ای زیر آب اجتناب ناپذیر خواهد بود. از این رو تصاویر زیر آبی با استفاده از نور پروژکتورها که تغییر رنگها را جبران می نمایند، رنگین تر خواهد گردید.
این پروژکتورها که معمولاً دوربین و آکواپک بر آنها سوار می شوند به مانند دیگر چراغ قوه های زیر آبی بوده و مجهز به باتری های قابل شارژ می باشند. نگهداری از این پروژکتورها نیز به مانند دیگر تجهیزات غواصی است و نیز با توجه به وجود اورینگ در آنها این وسیله برای عایق بندی نیاز به گریسکاری خواهد داشت.
6-1-3- نورپردازی با پروژکتور;
استفاده از پروژکتورهای زیر آبی مناسبترین روش برای نورپردازی به هنگام عکاسی یا فیلم برداری در زیر آب می باشد. اما تنظیم زاویه نورپردازی پروژکتور نیز یکی از مهمترین نکات قابل ملاحظه در تصویربرداری زیر آب است.
بهترین حالت نورپردازی برای عکاسی یا فیلم برداری زیر آبی زاویه 45 درجه میباشد. در این صورت عمق تصویر نیز نمایان خواهد بود که به زیبائی آنها خواهد افزود. اما در صورت نیاز به تصویربرداری از درون حفره ها یا شکاف ها، استفاده از زاویه 45درجه نورپردازی معمولاً باعث پدید آمدن سایه دیواره های اطراف حفره بر روی سوژه خواهد گردید. این عارضه نیز با استفاده از پروژکتور دوم که به مانند پروژکتور اول با زاویه 45 درجه به سوژه می تابد بر طرف شده و همچنین با استفاده از زاویه 45 درجه ای، از بازتاب نور ذرات معلق در آب به لنز دوربین پیشگیری به عمل آمده و در نتیجه به وضوح تصویر افزوده خواهد گردید.
هنگام فیلمبرداری با فیلم رنگی، همۀ نوری که موضوع را روشن می کند، یا بر پس زمینه
می تابد، باید دارای «دمای رنگ» یکسان باشد. این دما می تواند 3200 کلوین ( 313 مای رد) باشد، که در این صورت همۀ چراغهای موجود در صحنه را که نور روز دارند باید با صافی نارنجی کنترل کرد. یا اگر کار در نور روز جریان دارد، صافی نارنجی را باید روی دوربین گذاشت- با کاهش نوردهی به مقدار 2/1 دیافراگم- و همۀ چراغهای رشته ای را باصافی های آبی رنگ پوشاند، که این نیز نور آنها را نصف می کند. چراغهای قوسی (آرکها) را می توان با زغالهای نور روز یا نور مصنوعی (ICT) به کار برد که با اندکی صافیگذاری می توان آنها را با هرنوع نور پردازی تطبیق داد[27]. البته دانستن این نکات در مورد فیلمبرداری صدق نموده و با دقت بیشتر بر آن می توان در مورد دوربین های دیجیتال تطبیق داد و با توازن سفیدی بر اساس دمای رنگهای متفاوت تاثیر گذارد.
6-2- نورپردازی:
استفاده از نور کمکی در صحنه های زیر آب همیشه به صحنه کیفیتی تصنعی می دهد. اولاً زیر آب معمولاً فقط می توان ناحیه کوچکی نزدیک دوربین را روشن کرد و بقیه تصویر در تاریکی باقی خواهد ماند. دیگر اینکه همگون سازی رنگی قسمت هایی از صحنه که با نور مصنوعی روشن شده اند با صحنه هایی که فقط با نور روز عبور کرده از صافی آب روشن هستند عملاً غیر ممکن است. به علاوه در شرایط طوفانی استفاده از نور مصنوعی نتایجی مشابه آنکه هنگام فیلمبرداری در مه پدید می آید، به دست می دهد، بدین معنی که انعکاس نور به عدسی بر می گردد و سبب ایجاد سوختگی و از دست رفتن کنتراست و جزئیات صحنه می گردد. در زیر استیفن هالیدی در مورد روشی که در نورپردازی به کار می رود توضیحاتی می دهد:[28]
«در بیشتر انواع کارهایی که دارم معمولاً از نور مصنوعی خیلی کم استفاده می کنم. اما هنگام کار در تانک آب استودیو یا استخر شنا وضع فرق می کند. در این گونه موارد تا آنجا که ممکن باشد از بالای سطح آب به صحنه نور می دهم و یکی دو چراغ هم در زیر قرار می دهم چیزی که معادل چراغ های پخش کننده در فیلمبرداری بالای آب است. انواع مختلفی از این نوع چراغها وجود دارند که نیروی برق آنها باید از یک ژنراتور یا برق شهر تامین شود. بعضی از کمپانی ها چراغهای زیر آب 5k دارند. اما نور دادن به یک صحنه ی خارجی نسبتاً وسیع عملی نیست برای این کار به یک کشتی پر از ژنراتور و به چراغ های فراوانی احتیاج دارد- چیزی که حتی فکرش را هم نمی توان کرد. نور دادن به یک صحنه زیر دریا کار فوق العاده مشکلی است. البته می توانید در نماهای درشت از نور مصنوعی استفاده کنید همان طور که می توانید در عکاسی از فلاش استفاده کنید. اما بعد چطور می خواهید این جور نماها را به بقیه سکانس جور کنید؟
«تنها مواقعی که در دریا از نور مصنوعی استفاده کرده ام مواردی بوده که مجوز بوده ام داخل یک غار را فیلمبرداری کنم. در چنین مواردی به ویژه اگر قبلاً غواصها را مشعل به دست در حالت وارد شدن به غار نشان داده باشید می توانید از چراغهای کوارتز آیودین مجهز به باطری استفاده کنید به طوری که نور آنها به حساب نور مشعلها گذارده شود. و در فاصله ی این دو نما هم می توانید نمایی از غواصها در حالیکه مشعلهایشان را از برابر دوربین می گذرانید و نمای بسیار جالبی هم هست بگذارید. فیلمبرداران هر کدام برای خودشان چراغ مخصوصی برای اینگونه صحنه ها ساخته اند. شرکت بیونزاند سایر چراغهایی برای کارهای حرفه ای ساخته که بسیار جالب هستند. این چراغها در شکل های مختلفی ساخته می شوند: یک پرتوافکن کوارتز آیودین آب بندی شده که یا در انتهای یک محفظه به شکل اژدر حامل باطری قرار دارد و یا به وسیله ی یک سیم مارپیچ شبیه سیم تلفن به باطری متصل است به طوری که می توانید باطری را بین دو کپسول هوا حمل کنید و چراغ را روی دوربین نصب کنید. و یا بدهید یک دستیار آنرا برایتان نگهدارد- این نوع چراغها برای کارهایی که من دارم بسیار مناسب هستند.
«موردی دیگری که استفاده از چراغ سوالی پیش نمی آورد وقتی است که صحنه ی فیلمبرداری در چنان عمقی می گذرد که به هر صورت باید از چراغ استفاده کرد و برخی از چراغها در خود تصویر هم دیده می شود. مثلاً وقتی دارید نمایی از عده ای غواص که روی یک کشتی غرق شده ته دریا کار می‌کنند و حتماً به نورافکن احتیاج دارند می‌گیرید می‌توانید چراغ خودتان را جایگزین نورافکن آنها کنید و یا اینکه چراغهای فیلمبرداری را به نورافکنهای آنها اضافه کنید. در چنین وضعیتی صحنه ی فیلمبرداری غرق در نور خواهد بود و زمینه ی تصویر در تاریکی محو خواهد شد، اما این یک وضعیت کاملاً طبیعی و قابل قبول خواهد بود. مورد دیگر استفاده ی قابل قبول از چراغ، فیلمبرداری مستند مثل کارهای کوستور هانس هاس (Cousteau Hans Haas) است که در گفتار فیلم درباره ی دوربین و چراغ و سایر وسایل فنی حرف می زنند و کارشان صرفاً جنبه ی علمی دارد. اما نوع کار من با کار آنها فرق دارد. در فیلمبرداری هایی که من معمولاً با آنها درگیر هستم دوربین و سایر تجهیزات فنی باید تا آنجا که ممکن است نامحسوس باشند. حتی وقتی یک صحنه ی مستند دوباره سازی می شود، هدف این است که تماشاگر دوربین را از یاد ببرد و صحنه را به عنوان یک صحنه ی حقیقی بپذیرد. این یکی از دلایل ما برای رفتن به مدیترانه است- آنجا خدا نور عالی و درخشانی برای تمامی صحنه فراهم می کند.»
6-2-1- چقدر نور لازم است؟
گاه از فیلمبردار خواسته می شود که تعداد چراغهای لازم برای نورپردازی مکانی را تخمین بزند. این مکان ممکن است گنجه، اتاق، تالار، کلیسا یا زمین فوتبال باشد.
بیشتر فیلمبرداران انگلیسی و آمریکایی از «فوت کندل» به عنوان واحد سنجش استفاده می کنند. در کشورهای دیگر ( که نظام متریک در آنها رایج است) از واحد « لوکس» استفاده می شود. 1 فوت کندل مساوی است با 76/10 لوکس مساوی است با 09/0 فوت کندل.
6-2-2- میزان نورپردازی:
هنگام نورپردازی در شرایط نور محیط ( نور موجود در محل) فیلمبردار دیافراگم را مطابق میزان نور تنظیم می کند اما در جایی که باید صحنه را نور پردازی کرد، روشنایی را بنابر میزان از پیش تعیین شده مطابق با دیافراگم دلخواهش تنظیم می کند. مثلا، اگر بخواهد با دهانه 6/5T کار کند و از فیلم خام ASA100 استفاده کند (میزان نوردهی همان 50/1) ثانیه معمول است)، بنابراین میزان نورپردازی باید 400 فوت کندل(4300 لوکس) باشد.
هنگام نور پردازی مکانهای خیلی وسیع ، باید با استفاده از عدسیهای حیلی حساس (دهانه باز) در هزینه ها صرفه جویی کرد. با دهانه 4/1Tتنها 25 فوت کندل (270 لوکس) نور لازم است.
این گونه میزانهای خیلی پایین نور پردازی مزیت دیگری هم دارد و آن اینکه نورهای کارآیه مانند نور نفوذی خورشید به درون آب برجستگی بیشتری می یابد.
6-2-3- کارآیی چراغ:
مقدار نوری که چراغها تولید می کنند، بسیار متفاوت است. بیشتر لامپ های تنگستن حدود 28 لومن نور در قبال هر وات برق تولید می کنند، اما مقدار نوری که قابل استفاده است بسته به نوع و ساخت چراغ، و همچنین میزان لکه ای یا پراکنده بودن و مسافت چراغ از موضوع، فرق می کند. چراغهایی که عدسی آنها پیشاپیش کانونی{فوکوس} شده است، بیشترین نور را تولید می کنند. چراغهایی که بازتابه کار آمد دارند در مرتبه دوم کارایی قرار دارند، در حالی که چراغهای دارای عدسی فرنل نسبتاً کم نورترند و چراغهای نرم کمترین نور می دهند.
اگر« اوج شدت نور» نوع خاصی از چراغ( برحسب کندل) برای حالت خاصی از پراکندگی و لکه ای بودن نور آن معلوم باشد، یا میزان روشنایی در فاصله خاصی معلوم باشد، با استفاده از جدولهای ضمیمه می توان میزان روشنایی در هر فاصله دیگری را محاسبه کرد.(ضمیمه 1)
از آنجا که انواع گوناگون چراغها نورهای بسیار متفاوتی تولید می کند، به فیلمبردارها توصیه می شود که نور چراغهایی را بسنجند که بیشتر به کار می برند و ارقام مربوط به «اوج شدت نور» در حداقل و حداکثر زاویه های نور را که روی چراغها نوشته سده است، نادیده بگیرند. ارقام و مشخصاتی را که کارخانه تولید کننده برای چراغهای جدید ارائه می کند، همیشه قابل اعتماد یا دقیق نیست، و در مورد ابزار های قدیمی که اختلاف بیشتر هم می شود، این دقت به مراتب کمتر است.
6-2-4- تخمین مقدار پوشش نور:
هیچیک از چراغهایی که برای کارهای عمومی فیلمبرداری به کار می روند روشنایی مطلقاً یکدستی ندارند. روش معمول ، سنجش میزان نور در بخش مرکزی و روشن تر نور، و محاسبه پوشش نور تا نقطه ای است که شدت نور تا50٪ بخش مرکزی افت می کند.
با استفاده از ماشین حساب جیبی می توان میزان روشنایی را با استفاده از فرمول زیر محاسبه کرد:
فاصله÷ مقدار اوج نور (برحسب کندل)= روشنایی
اگر محاسبه بر حسب فوت انجام شود، جواب ، برحسب فوت کندل به دست می آید و اگر بر حسب متر انجام شود بر حسب لوکس. این گونه محاسبه ها در فاصله های کمتر از 20 برابرقطر دهانه چراغ ، دقیق نیست.
6-2-5- جدول های نور:
اگر «اوج شدت نور» چراغی( بر حسب کندلا) در حالت خاصی از پراکندگی و لکه ای بودن نور آن معلوم باشد، یا میزان روشنایی در فاصله معینی معلوم باشد، سپس می توان میزان روشنایی در سایر فاصله ها را با استفاده از جدولهای زیر محاسبه کرد. (این ارقام در فاصله های کمتر از 20 برابر قطر دهانه چراغ معتبر نیست.) (پیوست 2)
6-2-6- چراغ ها چقدر نور می دهند ؟
شکل چراغ بر مقدار نور مفیدی که تولید می کند، پهنا و یکدستی پرتو نور، قابلیت تشکیل سایه و کنترل پذیری آن اثر می گذارد. لامپ های «پرتو-بسته» (36PARو64PAR) و چراغهای نور پاش که داخل باز تابه های گود بیضوی قرار دارند، بیشترین نور مفید را می دهند؛ چراغهای فرنل کنترل پذیرترین و نرمترین نوع چراغها هستند و نور را در گستره وسیعی پراکنده می سازند و از نظر تمرکز نور کمترین کارآیی را دارند (پیوست 2)
6-2-7- اندازه گیری بازده نور:
چراغی که روی یک سطح هموار و تخت می تابد، توزیع نور خود را نشان می دهند.
آن قسمتی از گستره نور «مفید» شمرده می شود که از نقطه ای در طرفین مرکز بتابد، شدت نور در این نقطه به اندازه نصف مرکز افت می کند. زاویه پرتو از نصف « نقاط اوج شدت» به طرف چراغ است. برای محاسبه قابلیت یک چراغ خاص، ممکن است که دانستن زاویه پرتو نور، به ویژه در حالت « لکه ای کامل» و « پراکندگی کامل» لازم شود. اگر ارقام کارخانه های قابل اعتماد در دسترس نیست، ساده ترین روش تعیین زاویه پرتو آن است که چراغ را با زاویه قائمه نسبت به دیوار (که حداقل فاصله اش 20 برابر پهنای دهانه چراغ باشد) قرار دهید، چراغ را روشن کنید، پهنای پرتو را – با توجه به روشنایی مرکز و نقطه های طرفین مرکز که شدت نور تا نصف افت می کند- اندازه بگیرید، روی کف اتاق دو خط از این حدود به طرف چراغ بکشید و زاویه را با زاویه سنج اندازه گیری کنید.
6-2-8- وضوح تصویر:
ضریب شکسته نور در آب 33/1 است و این امر سبب می گردد که اشیاء در زیر آب در فواصلی نزدیکتر از آنچه که واقعاً هستند، به نظر آیند. دوربین فیلمبرداری بایدبراساس فاصله ی ظاهری که سه چهارم فاصله ی حقیقی است تنظیم گردد. برای این منظور می توان یک فاصله سنج آبی که براساس فواصل ظاهری درجه بندی شده باشد ساخت و از درجه عدسی (lens scale) موجود استفاده کرد و یا می توان فاصله را با چشم برآورد کرد و از درجه موجود استفاده کرد چرا که خوشبختانه تاثیر درشت نمایی آب برای چشم و دوربین یکسان است. تنظیم وضوح تصویر با استفاده از منظره یاب انعکاسی نتایج دقیقی به دست می دهد به شرط آنکه تصویر منظره یاب بقدر کافی روشن باشد.
بخش هفتم :
7-1- تجهیزات تصویر برداری زیر آب:
7-1-1- محفظه ی دوربین:
چندین نوع محفظه ی دوربین زیر آب برای فیلمبرداری حرفه ای در بازار موجود است ؛ از طرف دیگر بسیاری از فیلمبرداران ترجیح می دهند محفظه های مخصوصی متناسب با شرایط و ضروریات ویژه کار خودشان بسازند. در هر صورت کار اصلی این محفظه ها این است که در برابر فشار آب که با ازدیاد عمق افزایش می یابد مقاومت کنند و بر حسب اینکه این وظیفه را چگونه انجام می دهند به دو گروه تقسیم می‌گردند:
«محفظه های دوربین زیر آب، صرف نظر از ماده ای که در ساختمان آنها به کار رفته بر دو نوع هستند، آنها که با فشار داخلی فشار آب را خنثی می کنند و محفظه هایی که در مقابل فشار مقاوم هستند.»
استیفن هالیدی در ادامه ی گفتارش محفظه ای را که برای مقاصد حرفه ای ویژه خودش ساخته شرح می دهد:
«بحث و گفت و گو درباره ی مزایای هر یک از دو نوع محفظه زیاد شده است. محفظه ای که من دارم یک کره مقاوم در برابر فشار است. کارش بسیار خوب است برای آنکه با یک آریفلکس 35 میلیمتری که موتور آن از زیر دوربین جدا شده و در کنار آن قرار دارد (وضعی که موتور در یک محفظه ضد صدا دارد)، دوربین شکل بسیار خوبی برای قرار گرفتن در کره را پیدا می کند و البته باطری ها و سایر وسایل دیگر، باقی مانده ی فضای داخل کره را پر می کنند. این محفظه می تواند تا عمق 200 فوتی در برابر فشار آب مقاومت کند. البته من تا به حال تا این عمق برای فیلمبرداری پائین نرفته ام، اما به هر حال بااین محفظه فیلم گرفتن مثلاً از دهانه ی یک چاه یا بقایای یک کشتی شکسته در آن عمق برایم امکان پذیر هست.»[29]
محفظه های دوربین زیر آب را معمولاً از آلومینیوم، یا یکی از آلیاژهای آن و یا از پرسپکس
می سازند. در مواردی که بدنه ی محفظه از فلز ساخته می شود باید به امکان تجزیه الکتریکی بین دو فلز مختلف متصل به یکدیگر توجه داشت. محفظه ی که استیفن هالیدی از آن استفاده می کند از آلیاپ آلومینیوم یک چهارم اینچی ساخته شده و دوربین و باطری ها را به خوبی در خود جا می دهد:
«فعلاً یک مارک 2 (Mark II) دارم که گنجایش یک آریفلکس 35 میلیمتری با دستگاه منظره یاب انعکاسی و تمام کنترل های خارجی را دارد. البته تا حالا نتوانسته ام یک پیچ چرخاندن نوار فیلم (inching knob) روی آن کار بگذارم. کنترل های این محفظه عبارتند از دستگاه کنترل دهانه ی نوری عدسی و تنظیم وضوح تصویر، یک ماشه به کار انداختن دوربین تکیه گاه چشم و چراغ های لازم برای دیدن درجه ها و عقربه ها و یک زنگ اخطار تمام شدن فیلم خام که به مخزن فیلم خام متصل است و وقتی که فقط 20 فوت فیلم باقی مانده باشد شروع به زنگ زدن می کند. همچنین یک وسیله علامت دادن دارم که نوعی زنگ اخبار است که صدایش زیر آب شنیده می شود و خیلی به درد می خورد. تا حالا وسیله ای پیدا نکرده ام که بتواند زیر آب کار بلندگو را انجام دهد بی آنکه لازم باشد وسایل خاصی به شخص متصل گردد (که این البته وقتی که شخص مورد نظر باید در تصویر باشد، عملی نیست). معمولاً زیر آب با اشاره دست ارتباط برقرار می گردد، اما این هم در شرایطی که مجبورند با هردو دست دوربین را نگهدارید، امکان ندارد. به همین جهت من یک زنگ اخبار در محفظه کار گذاشته ام که بسیار موثر است. می توانید در فاصله ی گرفتن دو نما با استفاده از این زنگ اخبار توجه شخص مورد نظر را جلب کنید و با اشاره ی دست منظورتان را به او بفهمانید و یا اینکه و این هدف اصلی از ساختن این زنگ اخبار بود- با استفاده از علامت زنگ اخباری قراردادی ضمن فیلمبرداری با او رابطه داشته باشید.
«مارک 3 (Mark III) علاوه بر خیلی اصلاحات دیگر یک پیچ چرخاندن نوار فیلم خواهد داشت. در حال حاضر تنها راه برای چرخاندن یا گرداندن شاتر زیر آب برای نگاه کردن به صحنه و تنظیم کادر این است که ماشه دوربین را چندین بار بکشید تا وقتی که منظره یاب در وضعیت باز باقی می ماند. این کار بسیار ملال آور به نظر می آید و گاهی هم واقعاً ملال آور است اما خوشبختانه در بیشتر مواقع پس از یکی دوبار آزمایش منظره یاب در وضعیت باز باقی می ماند.
«بسیاری از مشکلات کار گذاردن دوربین در یک محفظه زیر آب شبیه مشکلات مربوط به قرار دادن دوربین در محفظه ی ضد صداست که برای آنها راه حل های مناسب یافته شده است. باید وسایلی داشته باشید که بتوانید از خارج از محفظه قسمت های مختلف دوربین را کنترل و تنظیم کنید با این تفاوت که در مورد فیلمبرداری زیر آب محفظه باید ضد آب باشد نه ضد صدا و ضمناً محفظه ی ضد صدا احتیاجی به باطری های مخصوص به خودش ندارد. باید عدسی چشمی منظره یاب را به نحوی حرکت دهید که بتوانید در همه حال موضوع فیلمبرداری را ببینید- در مورد محفظه ی آریفلکس می توانید منظره یاب را که معمولاً روی دریچه دوربین است از آن جدا کنید و یک منظره یاب دیگر را – که طوری تنظیم شده که وضوح شیشه تخت (ground glass) را از فاصله به شما نشان دهد. به دیواره ی محفظه متصل سازید. کار با محفظه ی ضد صدا این امتیاز را دارد که چشم متصدی دوربین نزدیک عدسی چشمی است. و بدین ترتیب عدسی چشم او خیلی نزدیک به آخرین عدسی سیستم اپتیک است. اما وقتی چشمتان با منظره یاب آریفلکس داخل محفظه فاصله داشته باشد، تصویر منظره یاب به صورت یک نقطه ی کوچک و نامشخص در می آید و این یکی از دردسرهای کار کردن با محفظه های دوربین زیر آب است، چرا که نه تنها باید یک شیشه رطوبت ناپذیر بعد از آخرین عدسی داشته باشید، بلکه باید از ورای ماسک غواصی به منظره یاب نگاه کنید و بدین ترتیب فاصله ی چشم از عدسی بسته به نوع ماسکی که به صورت دارید 1 تا 2 اینچ بیشتر می شود. بنابراین من احتیاج داشتم که منظره یاب با توجه به عوامل فوق محاسبه شود که این هم کار مشکلی بود. دریچه منظره یاب توسط یک صفحه ی دارای پوشش لاستیکی احاطه شده است که می توانید ماسکتان را به آن تکیه بدهید و خیلی سریع چشمتان را در وضعیتی مناسب برای دیدن منظره یاب قرار دهید.»[30]
بسیاری از فیلمبرداران علاوه بر منظره یاب انعکاسی از یک قاب سیمی بزرگ کادر یاب که
می توان ابعاد آنرا متناسب با ابعاد پرده ی نمایش محدود کرد، نیز استفاده می کنند.
نظرها درباره ی بهترین ماده ی اولیه برای ساختن دریچه فیلمبرداری (shooting porthole) محفظه ی دوربین متفاوت است:
دریچه جلویی دوربین از پرسپکس ساخته می شود. در این خصوص دو نقطه نظر متفاوت وجود دارد که البته هیچ کدام تا کنون مرا قانع نکرده است. بعضی ها شیشه به کار می برند که البته باید یک شیشه صاف و فاقد خاصیت اپتیکی باشد و ضمناً باید متناسب با اندازه دریچه، ضخامت کافی برای تحمل فشاری را که بر آن وارد می آید داشته باشد- طبعاً این موضوع در مورد پرسپکس هم صدق می کند. امتیاز پرسپکس بر شیشه این است که ضریب انکسار نور آن برابر ضریب انکسار نور آب است و در نتیجه در داخل آب از نظر محاسبات اپتیک می توانید این طور فرض کنید که فضای بین عدسی و سطح داخلی پرسپکس را هوا پر کرده و از آن به بعد فقط آب وجود دارد. مفهوم نظری این وضع این است که خراشهای سطح خارجی پرسپکس ناپدید خواهند شد و در عمل هم خراش های ریز ناپدید می گردند، گو اینکه خراشهای عمیق به چشم می آید اما پرسپکس خیلی زودتر و آسانتر از شیشه خراش بر می دارد و سطح داخلی آن برای من یک کابوس است. سعی می کنم تا آنجا که ممکن است به آن دست نزنم و وقتی گرد و غبار روی آن می نشیند آن را با فشار هوای یک فوت کننده یا با یک برس خیلی نرم از موی شتر تمیز کنم. من تا به حال چند بار سطح داخلی پرسپکس را تمیز کرده ام و با آنکه از مواد بسیار نرم استفاده کردم، نتوانستم از پیدایش خراش های ناشی از موی برس روی پرسپکس جلوگیری کنم. شیشه البته خیلی سخت تر است و می توانید آنرا با یک پارچه بمالید و تمیز کنید. منتها عیبش این است که ضریب انکسار نور آن با آب تفاوت دارد و هنگام فیلمبرداری با آن در واقع از ورای دو سطح انکسار نور، یکی سطح بین هوا و شیشه و دیگری سطح بین شیشه و آب فیلم می گیرید.[31]
یک نقص دیگر استفاده از شیشه تخت احتمال تحریف شدن تصویراشیایی است که دور از مرکز تصویر هستند: برای رفع این نقص شاید بتوان به جای شیشه از یک عدسی که اختصاصاً برای همین منظور محاسبه و تراشیده شده باشد استفاده کرد.
وزن دوربین در داخل محفظه هم باید در نظر گرفته شود:
«زیر آب دوربین من مختصر سنگین است. بیرون آب با تمام تجهیزات و یک حلقه کامل فیلم حدود پنجاه کیلو وزن دارد- که موجب وحشت همه است- با این همه در وضع اولیه اش روی آب شناور می ایستاد. من فکر کردم این یک امتیاز است برای اینکه اگر مثلاً از دستم می افتد به سطح آب می آمد و من همیشه از این می ترسیدم که دوربین به اعماق دریا بیفتد و گم شود. اما حقیقت این است که کار کردن با دوربینی که اندک وزنی دارد خیلی آسانتر از دوربینی است که باید آنرا مثل یک بادکنک به طرف پائین بکشید. بنابراین مقداری وزنه با این اضافه کردم زیر آب وزنش نکرده ام ولی تصور نمی کنم از یک کیلو بیشتر باشد و این کار کردن با آنرا خیلی آسان می سازد.
به علاوه وقتی که می خواهید برای گفت و گوی کوتاهی به سطح آب بیایید دوربین را همانجایی که گذارده اید باقی می ماند. بالا آوردن دوربین هر وقت که می خواهید مدت کوتاهی برای مذاکره درباره ی نمای بعدی یا تعویض آکوالانگ (وقتی که هوای کپسولتان زودتر از فیلم خام تمام می شود که این به ندرت پیش می آید) به سطح آب بیایید دردسر بزرگی است.
و اما موضوع افتادن دوربین به اعماق دریا- به ندرت در آبهایی با چنان عمق زیاد فیلمبرداری کرده ام که امکان برداشتن دوربین در صورت افتادن از ته دریا نبوده است. در واقع دوبار دوربین من از دست دستیارانم از قایق به دریا افتاد، اما مرکز ثقل این دوربین نزدیک به ته آن است که و در هر دو بار دوربین روی پایه هایش در شن نرم نشست بی آنکه کوچکترین آسیبی به آن برسد.»[32]
با توجه به خطراحتمالی تعریق بعد از اتمام کار روزانه صلاح نیست دوربین در محفظه باقی بماند. پیش از باز کردن محفظه باید آب شور روی آن را با آب شیرین شست و شیارهای پیچ و مهره ها را با آب روغن سبک و روان یا گریس سیلیکون (silicone)- ولی نه وازلین- روغن کاری کرد.
7-1-2- عدسی ها:
کیفیت دید در زیر آب مهمترین عامل در انتخاب عدسی برای فیلمبرداری زیر آب است:
« در زیر آب باید این طور حساب کنید که دارید توی مه فیلم می گیرید، برای آنکه حتی در بهترین شرایط، کیفیت دید در زیر آب مشابه وضعیت روی زمین در یک روز مه آلود است. بنابراین برای کاهش از مقدار مهمی که از ورای آن فیلم می گیرید (که این در مورد آب اغلب به صورت ذرات ریز معلق است) با یک عدسی زاویه باز به موضوع تصویر نزدیک می شوید. در فیلمبرداری 35 میلیمتری من از عدسی 18 میلیمتری و در فیلمبرداری 16 میلیمتری از عدسی 9 یا 10 میلیمتری استفاده می کنم.
«وقتی یک نمای کامل مثلاً از غواصی که دارد روی یک مین کار می کند می گیرید و بعد می خواهید به نمای درشتی از دست های غواص قطع کنید به جای استفاده از یک عدرسی با فاصله ی کانونی بیشتر (کاری که در فیلمبرداری در سطح زمین معمول است) بهتر است با یک عدسی 18 میلیمتری کاملاً به موضوع تصویر نزدیک بشوید. معمولاً از یک عدسی با فاصله ی کانونی زیاد تنها وقتی استفاده می کنم که بخواهم نمای خیلی درشتی از یک شی کوچک فرضاً ساعت مچی غواص بگیرم تا سایه دوربین روی موضوع تصویر نیفتد و یا وقتی به دلایل عملی نزدیک شدن به موضوع تصویر خطرناک باشد (مثلاً هنگام فیلمبرداری شلیک شدن یک اژدر). از طرف دیگر استفاده از عدسی زاویه باز تاثیر حرکات دوربین را کاهش می دهد همان طور که در سطح زمین با عدسی های زاویه باز راحت تر می توان با دوربین روی دست فیلم گرفت.
محفظه ی بیشتر دوربین ها فاقد وسیله ی لازم برای تغییر عدسی در زیر آب است و فیلمبردار قبل از رفتن به زیر آب باید عدسی مورد نظرش را انتخاب کند. همچنین برای موارد عمومی استفاده از عدسی های زوم عملی نیست، چرا که برای فواصل نزدیک زاویه شان بقدر کافی باز نیست و برد طولی آنها خیلی بیشتر از آن است که استفاده از آن در زیر آب ممکن باشد و ضمناً دهانه ی نوری آنها در حداکثر میزان گشادگی برای فیلمبرداری زیر آب ناکافی است. و گذشته از همه ی اینها خیلی بزرگ هستند و جا دادن آنها در محفظه دردسر بزرگی است. اگر کارخانه ای بتواند یک عدسی زوم ویژه با دهانه ی نوری عریض برای فیلمبرداری 35 میلیمتری بسازد که فاصله ی کانونی آن بین 18 تا 50 میلیمتر باشد، من حاضرم از آن استفاده کنم اما تصور نمی کنم به این زودیها ممکن باشد.»[33]
یک امتیاز دیگر عدسی های زاویه باز، امکان تنظیم دقیقتر وضوح تصویر است و این عامل با توجه به نکات فوق و مسئله ی بزرگ نمایی تصویر توسط آب (بخش زیر را بخوانید) حایز اهمیت قابل توجهی است.
7-1-3- فیلترها:
آب دریا طبیعتاً آبی یا سبز مایل به آبی است و قسمت اعظم اشعه های طرف قرمز طیف نور را جذب می کند. در واقع در عمق ده فوت رنگ قرمز بکلی حذف می می شود و در عمق سی فوت رنگ نارنجی ناپدید می گردد.
برای فیلمبرداری سیاه و سفید در زیر آب فیلتری مورد نیاز است که با جذب قسمتی از رنگ آبی، تضاد سایه و روشن (کنتراست) را تشدید کند. برای این منظور معمولاً از یک فیلتر زرد مثلاً رتن 15 استفاده می شود و برای مواردی که آب هایی به سبز است یک فیلتر نارنجی به کار برده می شود.
در فیلمبرداری رنگی زیر آب با کمک فیلترهای تصحیح رنگ می توان بعضی از رنگهای گرم را به تصویر باز گرداند:
«به نظر می رسد که استفاده از فیلترهای تصحیح رنگ بیشتر جنبه سلیقه شخصی داشته باشد. برای تصحیح کامل، آنچنانکه رنگ های پوست بدن انسان و یا یک نمودار رنگی زیر آب فیلمبرداری شده دقیقاً همان طور که بالای آب فیلمبرداری می شود در بیاید، باید از تعداد زیادی فیلتر قرمز یا ارغوانی استفاده کرد، و این یا اصولاً عملی نیست و یا سبب می گردد که مقدار زیادی از نور کم و با ارزشتان از دست برود. عکس های رنگی زیادی دیده ام که به اصطلاح با تصحیح کامل رنگ زیر آب گرفته شده بودند اما به نظر من شباهتی به صحنه های زیر آب نداشتند و من به خاطر چنین مواردی است که می گویم استفاده از فیلتر تصحیح رنگ جنبه ی سلیقه شخصی دارد. در آب کاملاً صاف و بدون حباب، این گونه عکس ها چنان به نظر می آیند که گویی در هوا گرفته شده اند. بنابراین من در فیلمبرداری ترجیح می دهم سازش کنم تا تصاویر رنگ آبی و کیفیت مخصوص صحنه های زیر آب را داشته باشند. دوست ندارم رنگها را بیش از اندازه تصحیح کنم به طوری که مثلاً رنگ پوست آدمها درست مثل وقتی که در سطح زمین هستند گلی درخشان باشد، اما معتقدم رنگهایی که اصلاً تصحیح نشده اند هم بسیار زشت خواهند بود.
شگفت انگیز است که حتی در عمق فقط بیست فوت یک غواص یا شناگری که با ماسک غواصی به چنین عمقی رفته است و پوستی سالم و آفتاب سوخته دارد چقدر رنگ پریده و ناخوش آیند به نظر می آید. و با این همه فقط با یک تصحیح مختصر می توان قسمتی از رنگ گرم پوستش را باز گرداند. یک فیلتر قرمز تصحیح رنگ 30 یا 40 مایه های قهوه ای رنگ پوست را به حال اول بر می گرداند. البته نه با درخشندگی کامل که بالای آب دارد، فقط آنقدر که متوجه شوید او انسان سالمی است. و این در مورد هر چیزی که مایه هایی از یکی از رنگ های قرمز را دارد صدق می کند مثلاً رنگ قهوه ای علفها و گیاهان دریایی باز گردانده می شود- در غیر این صورت همه ی آنها به رنگ سبز مایل به آبی رنگ پریده در می آیند.»[34]
قدرت فیلتری که برای تصحیح رنگ به کار برده می شود بستگی دارد به سیلقه ی شخصی- همان طور که در بالا به آن اشاره شد- و به مقدار آبی که نور پیش از رسیدن به دوربین از آن می گذرد. برای تصحیح کامل رنگ، برای هر فوت مسیر نور (مسیر نور عبارت است از عمق آب به اضافه ی فاصله دوربین از موضوع) 4 واحد (رتن) CC قدرت تصحیح رنگ مورد نیاز است. بدیهی است در مورد موضوع هایی که در عمق پیش از پانزده فوت هستند فیلترهایی بسیار قوی برای انجام این منظور ضروری است. انتخاب بین فیلترهای قرمز یا ارغوانی بستگی دارد به اینکه آب دقیقاً چه رنگی دارد:
«عموماً وقتی دریا سبز رنگ است، فیلترهای ارغوانی به کار برده می شود، ولی من بیشتر اوقات از فیلترهای تصحیح رنگ قرمز استفاده می کنم. بستگی به عمق و شرایط موجود دارد. من معمولاً از یک فیلتر قرمز 50 CC استفاده می کنم و بیشتر از این از یک فیلتر کاری بر نمی آید، ضمن اینکه از میزان نوردهی یک درجه f کاسته می شود. و به تجربه به من ثابت شده است که این فیلتر برای مقاصد و موارد بسیاری مناسب است گاهی هم فیلترهای ضعیفتری را انتخاب می کنم فیلترهای 40 یا 30 و در آبهای کم عمقتر حتی از فیلتر 20 استفاده می کنم.»[35]
7-1-4- تنظیم نوردهی:
با توجه به تغییر مداوم شرایط نوری در زیر آب شدیداً توصیه می گردد از یک نورسنج رطوبت ناپذیر استفاده شود. در چنین شرایطی نتایج به دست آمده از اندازه گیری با نور سنج مستقیم احتمالاً قابل اعتماد نیست.
« نورسنج مستقیم فقط در موارد معدودی در زیر آب قابل استفاده است مگر آنکه از پیش برای خودتان جداول پیچیده ای آماده کرده باشید- زیرا با فرض بر اینکه نور تابیده به موضوع تصویر را اندازه می گیرید، این موضوع که مقداری از نور توسط آب موجود بین موضوع تصویر و دوربین جذب می شود در نظر گرفته نمی شود.»
به همین دلیل استیفن هالیدی همانند بسیاری از کسانی که در کار فیلمبرداری زیر آب دست دارند، از نور سنج انعکاسی استفاده می کنند:
«به این نتیجه رسیده ام که اندازه گیری نور بازتابیده از موضوع تصویر از کنار دوربین اصولی ترین روش است. البته فیلمبردار هنگام کار با نورسنج انعکاسی در زیر آب باید با توجه به درخشندگی موضوع از تجربه و قضاوت شخصی خود کمک بگیرد، یعنی همان کاری که هنگام کار در سطح زمین می کند. این یکی از جنبه های خوب آن است. می توانید نورسنج را بالا و پائین حرکت دهید و مواظب بازی عقربه اش باشید. میزان نوردهی را می توانید با توجه به یک قسمت بخصوص از موضوع تصویر و یا براساس معدلی از اندازه گیری از قسمت های مختلف آن تنظیم کنید. فکر می کنم بیشتر وقت ها این کار به طور ناخودآگاه انجام گیرد.»
«یک مشکل این است که با یک نورسنج و ستون معمولی با یک محفظه‌ی پرسپکس مثل نورسنجی که من دارم چرخاندن عقربه دستگاه محاسبه زیر آب ممکن نیست. بنابراین من روی یک کارت جدول کوچکی بر حسب نوع فیلم و فیلترهایی که دارم به کار می‌برم، تهیه میکنم و آن را داخل محفظه طوری قرار می‌دهم که همه‌ی قسمت نورسنج بجز عقربه آن را می‌پوشاند. در موارد عادی من این جدول را به صورت چند ستون با توجه به فیلترهای مختلفی که ممکن است مورد استفاده قرار دهم تنظیم میکنم و بعد براساس رقمی که نورسنج نشان می‌دهد میزان نوردهی را در ستون مربوط پیدا میکنم. وقتی نوع فیلم خام را عوض میکنم یا از نظر تعداد کادر در ثانیه سریعتر فیلم می‌گیرم، جدول تازه‌ای تتنظیم میکنم.»
«موضوع دیگر این است که نورسنج من یک در لولایی در عقب دارد که آن را متناسب باکم یا زیاد شدن شدت نور باز یا بسته نگه می دارم. معمولاً وقتی سطح روشنایی کم باشد در نورسنج باز است، اما در آفتاب شدید سواحل مالت صلاح نیست سلول نورسنج در معرض نور قرار داشته باشد، بنابراین بیشتر فیلمبرداران نورسنجشان را در یک کیسه پارچه ای می گذارند و زیر آب آنرا از کیسه در می آورند و البته باید به یاد داشته باشند که پیش از آنکه از آب بیرون آیند آن را دوباره در کیسه بگذارند. من حالا در نورسنج خودم تغییراتی داده ام بدین ترتیب که در جلوی سلول یک صفحه ی فلزی که به صورت یک کشو بین دو شیار می لغزد قرار داده ام که وقتی نورسنج از گردنم به پائین آویزان است صفحه ی فلزی سلول را می پوشاند. وقتی می خواهم نور را اندازه بگیرم و بالطبع سر نورسنج را به طرف بالا کج می کنم صفحه ی فلزی با یک صدای کوچک به طرف پایین می لغزد و از برابر سلول کنار می رود و وقتی آنرا رها می کنم صفحه ی فلزی دوباره به جای اولش بر میگردد.»
«به علاوه حالا یکی از آن نورسنجهای جالب و کاملاً رطوبت ناپذیر سکونیک مارین که مخصوص استفاده در زیر آب است دارم که بیرون از آب هم قابل استفاده است. با این نورسنج حتی می توانید سرعت فیلم را زیر آب مجدداً تنظیم کنید مثلاً پذیرش نور آن باریکتر از همه ی نورسنجهای دیگر است که البته این عیبی نیست. ولی این نورسنج وسیله ی بسیار گرانقیمت و شکننده ای است و من نورسنج و ستون را به آن ترجیح می دهم و از آن فقط برای گرفتن عکس استفاده می کنم.»[36]
7-1-5- چراغهای قابل حمل باتری دار:
سازندگان فیلمهای خبری و مستند، و همچنین فیلمبرداران فیلمهای داستانی، هرگاه که استفاده از سایر انواع چراغها عملی نباشد، اغلب از چراغهای کوچک سبک وزنی استفاده می کنند که لامپ 30 ولت،150،250 یا300 وات در انها به کار رفته است.
7-1-5-1- استفاده در فیلم های خبری:
چراغهای قابل حمل باتری دار یکی از مهمترین لوازم کار« فیلمبرداری خبری » است. در صورتی که این نوع چراغ در دسترس باشد، به ندرت پیش می آید که نور ناکافی مانع فیلمبرداری شود.
متاسفانه به علت گرمای لکۀ مرکزی نور و افت خیلی سریع، این نوع چراغ برای نورپردازی بی عیب و نقص سودمند نیست.
روش استفاده از این چراغها، که معمولاً یکی از دستیارها یا کارگران فنی آن را به دست می گیرد یا روی دوربین نصب می شود و نور آن مستقیماً به مرکز رویداد{ آکیسون} نابانده می شود، بدترین شکل روشنایی را به دست می دهد.
هنگام پخش فیلم از تلویزیون،جلوۀ نور ناخوشایندتر هم می شود، زیرا چهره ها ( تا حد سوختگی) پرنور می شوند و پس زمینه – که نور چراغ به آن نمی رسد- سیاه می شود. بدترین شکل این نوع چراغها هنگامی است که (مثلاً ) بخواهید از شخصی در حال ورود به فرودگاه با چراغ قابل حمل باتری دار فیلم بگیرید. دراین وضع ، نور مستقیماً بر او می تابد و عین «گلولۀ برفی در انبار زغال» به نظر می رسد.
اگر لکۀ مرکزی نور را متوجه پس زمینه سازید و کاری کنید که فقط حاشیۀ نور روی موضوع اصلی پیش زمینه بتابد، وضع بهتر خواهد شد.
نور دهی برای فیلمبرداری با چراغ قابل حمل باتری دار را نیز مانند عکاسی با فلاش می توان با تقسیم فاصلۀ نور تا موضوع بر عامل نوردهی، محاسبه کرد. برای محاسبۀ این عامل، فیلمبردار باید در فاصلۀ (مثلاً) 3 متری چراغ بایستد و نور را با نورسنج مستقیم اندازه بگیرد. عامل نوردهی برابر خواهد بود با مقدار نور خوانده شده ضربدر فاصله.
7-1-5-2- استفاده در فیلمهای مستند:
یکی از موارد کاربرد چراغ قابل حمل باتری دار، فیلمهای مستند تلویزیونی است که مصاحبه ها و سایر صورت درشتهای مردم اغلب در انواع و اقسام نور روز فیلمبرداری می شود. در این نوع کار، چنین چراغی می تواند نور محیط را بهبود بخشد. حتی در روزهای آفتابی ، سایه ای تند روی چهرۀ مصاحبه شوندگان را می توان با چراغ باتری داری که (بیرون قاب تصویر) از فاصلۀ 100-50 سانتیمتری بر آنها متمرکز شده است، تلطیف کرد. در روزهای تیره و ابری، چراغ باتری دار را می توان برای «برجسته سازی» وتأکید بر چهره ای از جمعیت پس زمینه به کار برد.
هنگام استفاده از این چراغ در نور روز، برای تصحیح دمای رنگ باید از صافی آبی بر روی چراغ استفاده شود. بهتراست که نوع دو فام «صافی تصحیح نور روز» به کار رودبیش لز صافی آبی شیشه ای یا ژلانتینی نور را از خود عبور می دهد.
7-1-6- چراغهای قابل حمل و نقل:
همۀ فیلمبرداران هنگام نیاز به روشنایی زیاد، بی درنگ به یاد چراغهای ارک،10 کیلو وات یا؟؟ نمی افتند. شاید بسیاری از آنها به ندرت چراغهایی با قدرت بیش از 1000 یا 2000 وات به کار ؟ بیشتر بخواهند خود را به چراغهایی محدود کنند که شخصاً قادر به حمل و نصبشان باشند.
7-1-6-1- جمع و جور و سبک وزن:
ممکن است که اندازۀ چراغها در حالت تاشده، و همچنین وزن و سودمندی آنها تعیین کنندۀ این باشد که از فلان چراغ برای کار بخصوصی استفاده شود یا خیر. در این نوع چراغها همواره لامپهای هالوژن به کار می رود.
بعضی ممکن است به حالت «لکه ای» و »نورپاش»در آیندو برخی دیگر؟؟؟ بدون سایه داشته باشند. برخی هم برای استفاده در انواع نورپردازی های عمومی به کار می؟؟ نصب چراغ با گیره نیز احتیاج به همراه داشتن پایه برای همه چراغها را برطرف می کند.
7-2- کاربرد دوربین:
یکی از بزرگترین لذتهای فیلمبرداری زیر آب شباهت آن به فیلمبرداری روی دست است با این امتیاز که وقتی دوربین وضعیت متوازن و با ثباتی دارد فیلمبردار می تواند آن را صاف و بدون لغزش به جلو حرکت دهد و یا به بالا و پایین برود. فیلمبردار در حالت شنا در زیر آب مانند یک پرنده در حال پرواز است و آمادگی کامل برای هر نوع حرکتی را دارد: می تواند یک گروه غواص را دنبال کند یا اوج بردارد و آنها را از ورای حباب های هوایی که بیرون می دهند نشان بدهد؛ یا می تواند دور آنها بچرخد بی آنکه سه پایه ها یا وسایل دیگر داخل تصویر بیفتد. ضمناً تمام این حرکات صاف و بدون لغزش است، درست مثل جرثقیل استودیو، واقعاً جالب است.
«اما وقتی به یک نمای ساکن با دوربین روی دست می رسید وضعیتتان درست مثل فیلمبرداری در هوای طوفانی است. حتی یک امواج آب شما را به این طرف و آن طرف نوسان می دهد.گذشته از همه ی اینها ممکن است خودتان به پشت بیفتید برای آنکه در زیر آب عملاً بی وزن هستید و وقتی کف دریا یا روی یک صخره ایستادهاید و با هر دو دست دوربین را گرفته‌اید اگر از وضعیت عمودی خارج شوید کاری از دستتان بر نمی‌آید به همین دلیل من حالا از نیمتنه ی نجاتی که قبلاً به آن اشاره کردم و از وزنه های اضافی استفاده می کنم.»[37]
سه پایه هایی که در فیلمبرداری زیر آب به کار برد می شود باید محکم و مجهز به وزنه های سنگین باشد:
«مواقعی پیش می آید که ترجیح می دهم یک سه پایه داشته باشم. هنوز برای خودم سه پایه ای نساخته ام چرا که به ندرت به آن احتیاج است. اما اگر وضعی پیش بیاید که مجبور باشم در آبهای متلاطم به دفعات زیاد نمای درشت بگیرم، یک سه پایه خواهم ساخت.»
«حالا که صحبتمان به فیلمبرداری در کف دریا رسید بد نیست یک توصیه اضافه کنم: وقتی کف دریا با وزنه یا بدون آن فیلمبرداری می کنید بهتر است باله های لاستیکی را از پایتان جدا کنید که ذرات علف های دریایی و شن و غیره دور و بر دوربین بلند نشود. این وضع را گاهی بازیگران به وجود می آورند و گاهی هم خود فیلمبردار. باید به این موضوع توجه داشت. من معمولاً باله های لاستیکی ام را (که سیاه هستند و شناور نمی مانند) در می آورم تا بتوانم کف دریا روی پاهایم بایستم و قدم بردارم و بدون به حرکت درآوردن گل و لای ته دریا موقعیتم را اصلاح کنم. در واقع من حالا یک جفت پوتین با کف ضخیم دارم که همراه لباس غواصی «خیس» به پا می کنم و بدین ترتیب حتی وقتی روی صخره های ناهموار هستم و یا وقتی که حیواناتی مثل جوجه تیغی دریایی دور و برم هستند، می توانم باله لاستیکی را از پایم درآورم.»[38]
7-3- ترکیب و برش:
چند جنبه ی دیگر از شرایط محیطی زیر آب باید به ویژه مورد توجه قرار گیرد. یکی اینکه قضاوت درباره ی اندازه ی اشیاء اغلب مشکل است و از این نظر قرار دادن یک غواص یا اشیاء آشنا درتصویر به منظور فراهم آوردن وسیله ای برای مقایسه می تواند کمک خوبی باشد. از طرف دیگر نماهای طولانی تر از حد متعارف سبب می گردد تماشاگر معمولاً در خصوص ارتباط اشیاء ناآشنایی که در نماهای جداگانه گرفته می شود کمتر دچار آشفتگی ذهن شود. ضمناً اگر کف دریا در تصویر باشد، جهت یابی برای تماشاگر آسانتر می شود. استفاده از دوربین های مجهز به منظره یاب تلویزیونی مدار بسته به ویژه در تهیه ی فیلم های داستانی به آن دسته از سازندگان و مسؤولان تهیه فیلم که بیرون از آب هستند این امکان را می دهد که صحنه را ببینند و بازیها و ترکیب تصویر را زیر نظر داشته باشند. ترکیب تصویر به شرایط نوری نیز بستگی دارد: مثلاً وقتی که دوربین را به طرف بالا به سوی سطح آب می گیرید زمینه ی تصویر کنتراست بهتری ایجاد می‌کند. ضمن اینکه کیفیت نور در عمق مناسب برای فیلمبرداری تاثیر می گذارد:
«همیشه گفته ام که اصل اساسی در فیلمبرداری رنگی- منظورم فیلمبرداری حرفه ای مثل تهیه فیلم های داستانی است یا حتی تهیه فیلم های مستندی که در آنها صحنه برای فیلمبرداری چیده می شود- این است که تا سر حد امکان نزدیک به سطح آب بایستید، البته نه آنچنانکه تماشاگر احساس کند صحنه در عمقی فیلمبرداری شده که مناسب حوادث فیلم نیست. این توصیه تا حدی به خاطر کیفیت نوردهی و رنگ فیلم است و تا حدی به خاطر اجتناب از توقفهای تکراری فیلمبرداری برای رفع تعریق ناشی از زیر آب ماندن برای مدت های طولانی است. و اما موضوع عدم تناسب عمق صحنه فیلمبرداری با آنچه که داستان ایجاب می کند- این تا حد زیادی به تماشاگر بستگی دارد. مثلاً در فیلم کاپیتان نیمو متوجه شدم که در بعضی از نماها که مطابق داستان می بایست در عمق هزار قولاج (fathom) باشد، بازی نور آفتاب بر کف دریا دیده می شد. خوب، این در فیلم کاپیتان نیمو مسئله ی مهمی نیست. اما در فیلمی که برای آموزش غواصان نیروی دریایی ساخته می شود چرا. در چنین فیلمی نمی توان غواصی را که به اصطلاح دارد در عمق حتی صد فوت کار می کند در وضعیتی نشان داد که نور آفتاب بر پشتش بازی می کند.»[39]
بخش هشتم :
8-1- ایمنی:
تصویربرداری زیر آب از فعالیت های بسیار لذت بخش و سرم کننده غواصی بوده و گاهاً منجر به کوتاهی در بررسی میزان هوای باقیمانده در تانک، تجاوز از محدوده مجاز باقیماندن در عمق یا جدا افتادن از گروه می گردد. برای جلوگیری از بروز سوانح ناشی از موارد ذکر شده، دائماً به مقدار هوای باقیمانده در تانک خود توجه داشته و نیز با رعایت محدوده زمانی مجاز باقیماندن در عمق و همراهی دائم با گروه غواصی به ایمنی و سلامت خود و همراهان بیافزائید.
8-1-1- بیماری ها و عوارض غواصی عمیق:
علت بروز بسیاری از بیماری ها و عوارضی که در هنگام غواصی پدیدار می گردند، عدم رعایت محدودیتها، عدم استفاده صحیح از جدول و بالا رفتن میزان نیتروژن محلول در خون می باشد. خطر ابتلا به بیمارها و اینگونه عوارض به هنگام غواصی های عمیق نیز با توجه به بیشتر شدن جذب نیتروژن در خون افزایش یافته و در صورت عدم توجه به محدودیت های ذکر شده، عوارض بسیار خطرناکی را در بر خواهند داشت. در زیر با علایم برخی از بیماری ها و عارضه های شایع در غواصی های عمیق آشنا خواهیم شد.
8-1-1-1- خواب آلودگی نیتروژنی:[40]
همان گونه که می دانید، علت بروز بسیاری از بیماری های غواصی ازدیاد جذب نیتروژن در بدن هنگام غواصی است. از اواسط قرن اخیر دانشمندان یافتند که ازدیاد نیتروژن در خون انسان، اثرات خواب آلودگی و یا تقلیل دهنده هوشیاری داشته و تحقیقات نشان داد که انسان در معرض فضای هایپرباریک، که پر فشارتر از معمول است مانند کسانی که مست هستند رفتار می‌کنند. به همین دلیل این نشانه ها خواب آلودگی (بی حالی) نیتروژنی نامیده شد.
مهمترین علامت این بیماری که سریعاً در شخص مبتلا ظاهر می گردد، دست زدن به حرکات احمقانه و بهم خوردن تعادل بوده که شخص در حین غواصی به اصطلاح تلو تلو می خورد. از این رو به این بیماری مستی اعماق نیز گفته اند.
علت اصلی بروز این عارضه ازدیاد نیتروژن در خون، بیش از حد استاندارد در اثر عدم رعایت محدوده زمانی و تجاوز از مدت زمان مجاز باقیماندن در عمق به هنگام غواصی می باشد. از عوامل افزایش دهنده آن می توان به نوشیدن مشروبات الکلی هر چندبه مقدار کم قبل از غواصی، اشاره نمود که خطر ابتلا به این بیماری را شدیداً افزایش می دهد. اما روش پیشگیری از این عارضه استفاده صحیح از جدول های غواصی و رعایت محدودیت های زمانی طبق جدول می باشد که به آسانی می توان از ابتلا به این بیماری پیشگیری نمود.
سریعترین و بهترین روش درمان این عارضه نیز کاهش عمق، می باشد. بنابراین اگر خود یا یکی از همراهانتان به این بیماری مبتلا شدید، با رعایت سرعت مجاز 18 متر در دقیقه از عمق خود کاسته تا علایم آن از بین برود.
بیماری فشار عبارت است از تشکیل حباب های کوچک نیتروژن در خون بر اثر کاهش ناگهانی فشار محیط. این بیماری، همواره غواصانی را که بسیار سریعتر از آنچه که باید (18 متر در دقیقه)، از محیط پرفشار دریا به محیط کم فشار طبیعی در سطح دریا می روند را تهدید می نماید.
در این حالت، نیتروژن محلول در خون به دلیل کاهش فشار ناگهانی به شکل حباب های نیتروژن درآمده و با انتقال توسط جریان خون، خونرسانی به اعضای حیاتی از جمله مغز را مختل می نمایند، که گاهی منجر به آسیب شدید یا مرگ می شود.
علایم این بیماری که بلافاصله یا تا 24 ساعت پس از تغییر ناگهانی فشار، ممکن است ظاهر شوند به شرح زیر است:
دردهای مفصلی خفیف تا شدید، به خصوص در شانه ها، آرنج ها، و مفاصل ران و زانو. درد قفسیه سینه؛ تنگی نفس؛ احساس سوزش در جناغ سینه، حالت خفگی مشکلات شدید تنفسی از قبیل سرفه، ضعف، از دست دادن حسن طبیعی، فلج، از دست دادن هوشیاری، و ندرتاً اغماء ناتوانی در صحبت کردن، نابینایی، یا ناشنوایی درد شکمی و اختلالات ادراری.
مهمترین علت ابتلا به این بیماری همان طور که پیشتر اشاره شد جذب و تشکیل بیش از حد حباب های نیتروژن در خون است. نیتروژن که یکی از اجزای طبیعی خون و در حالت عادی درخون حل شده است، در صورت کاهش سریع فشار اطراف بدن مثلاً به هنگام روی آب آمدن سریع پس از غواصی، به حباب هایی تبدیل می شود که رگ های خونی را مسدود و باعث توقف رسیدن مواد غذایی و اکسیژن به مغز و سلول های بدن می گردد.
از عوامل افزایش دهنده این بیماری می توان غواصی های عمیق، بدون رعایت موارد ایمنی و عدم استفاده صحیح از جدول های غواصی، عدم توقف در ایستگاه ایمنی، پرواز پس از غواصی، نوشیدن مشروبات الکلی قبل از غوص، چاقی، کهولت و سرما را نام برد.
پیشگیری از این بیماری نیز بسیار ساده است. از جدول های غواصی به درستی استفاده نمائید. اگر وضعیت سلامت عمومی شما مناسب نیست، غواصی نکنید. اگر چاق هستید یا سابقه یکی از بیماری های زیرا را دارید، خطر ابتلا برای شما زیاد است: بیماری های ریوی، مثل آسم، جمع شدن خود به خودی هوا دور ریه، بیماری قلبی، سینوزیت مزمن، اعتیاد به الکل.
خود درمانی در مورد این بیماری غیر ممکن است. اگر شما به فردی برخورد کردید که علایم بیماری ناشی از کاهش ناگهانی فشار را دارد، به اورژانس خبر داده سپس سریعاً وی را در حالت ریکاوری به صورت درازکش به پهلوی چپ قرار دهید و تا رسیدن اورژانس به او اکسیژن بدهید.
بستری کردن و درمان بیمار در اتاق مخصوص جهت کاهش تنظیم شده فشار (هایپرباریک چمبر) برای این که بتوان حباب های نیتروژن را وادار به حل شدن در خون کرد تنها راه علاج این بیماریست. درمان، زمانی به بهترین نحو انجام می پذیرد که سریع انجام شود؛ البته بعضی از بیماران ممکن است حتی 9-6 روز پس از این واقعه نیز تحت درمان قرار گیرند.ارجاع بیمار به مراکز درمانی اهمیت حیاتی دارد. حتی اگر علایم بهبود یافته باشند، زیرا در 25% بیماران، علایم دوباره باز می گردند. معمولاً دارو برای این بیماری لازم نیست. داروی ضد درد نخورید، زیرا ممکن است وضعیت تنفسی را بدتر کند.
8-2- ایمنی و برنامه ریزی غوص با اسکوتر:
ه برنامه ریزی صحیح و دنبال نمودن برنامه غواصی متضمن سلامت، ایمنی و لذت تک تک افرادگروه می باشد. همان طور که به یاد دارید از موارد مهم و حیاتی در برنامه ریزی های غواصی، در نظر گرفتن حداکثر عمق، حداکثر زمان مجاز باقیماندن در غوص و مقدار هوای موجود در تانک می باشد اما از هم اکنون نکته جدیدی نیز به آن موارد افزوده خواهد گردید. این نکته مقدار ذخیره باتری اسکوتر است.
درنظر گرفتن مقدار ذخیره باتری موجود در اسکوتر، یکی از مهمترین موارد قابل ملاحظه در برنامه ریزی غواصی با این وسیله لذت بخش می باشد. زیرا عدم در نظر گرفتن این نکته و تمام شدن قبل از موعد باتری، در نهایت منجر به حمل اجباری اسکوتر به اصلاح ”مرده“ تا پایان غوص را در پی خواهد شد.
اگر چه مدت زمان عمر باتری ها در دفترچه همراه دستگاه در اختیار شما خواهد بود، اما بهترین روش برای دستیابی به زمان مفید کارکرد باتری ها، استفاده و آزمون تجربی آن است. زیرا با قدیمی تر شدن باتری ها، از مدت زمانی کارائی انها کاسته شده و رجوع به اطلاعات کتابچه راهنما، فایده ای در بر نخواهد داشت.
برای تست این موضوع و نیز آزمون عملکرد اسکوتر، قبل از استفاده در دریا شما، می توانید با به کارگیری وسیله در استخر، مدت زمان کارآئی دستگاه را سنجیده و نیز از عملکرد صحیح دستگاه در آب مطمئن شوید.
باید به خواطر داشت که لذت استفاده از اسکوتر و پوشش محدوده بیشتری از سایت غواصی باعث فراموش نمودن حداکثر زمان مجاز باقیماندن در غوص نگردد.
8-3- از کار افتادن چراغ قوه:
اگه چراغ قوه به ناگاه از کار افتاد چراغ یدک می تواند تا پایان خروج از آب به کمک تصویر بردار بیاید. اما اگر چراغ یدکی نیز کار نمی کند ، چراغ قوه یدکی شخص همراه را می توان استفاده نمود. اگر چراغ قوه یدکی همراه نیز کارا نیست می توان به راحتی و با چراغ اصلی شخص همراه مشترکاً به مسیر ادامه داده و از آب خارج شد.
8-4- گم شدن و عقب افتادن از گروه:
اگر تصویر بردار به علت توجه به LCD دوربین از گروه دور افتاد و همراهان را گم کرد باید به یاد داشت که اگر این اتفاق در روز افتاده بود چه می شد . باید به آرامی یک دور کامل به دور خود گردیده و در صورت عدم یافتن همراهان به سطح آب باز گردید. در شب پیدا کردن همراهان به دلیل همراه داشتن چراغهای درخشنده آسانتر از روز می باشد. مطمئناً در پس صخره ای نور چراغ همراهان را می توان یافت.
باید در صورت یافتن همراهان به طرف آنها رفته تا به گروه رسید. از روشن و خاموش نمودن چراغ قوه نیز برای علامت دادن به آنها باید اکیدً خودداری نمود زیرا در صورت سوختن لامپ چراغ در تاریکی مطلق نصیب غواص تصویر بردار خواهد شد. در صورت نیاز به خاموش نمودن چراغ، سطح چراغ را به وسیله بدن باید بپوشاند. اما اگر گروه یافت نشد فقط کافیست با رعایت کلیه موارد ایمنی و به آرامی به سطح بازگشته، BCD را باد نموده تا شناوری مثبت به دست آورده و منتظر همراهان ماند. همیشه قبل از هر غوص بر سر این موضوع باید با همراهان به توافق رسید تا با مشکل برخورد نشود. همچنین می توان نقطه تلاقی را در غوص های عمیق، طناب لنگر قایق و یا نقطه آغاز غوص در زیر آب قرار داد.
8-5- گم کردن مسیر:
این اتفاق نیز ممکن است به راحتی رخ داده و مسیر را در میانه آب و یا در بستر گم کرد. اما راه حل این موضوع نیز مانند تمامی عوارض مشروح در قبل ساده بوده و به شرح زیر است:
در صورت اینکه به هنگام پائین رفتن سر در گمی به سراغ غواص آمد و توانائی تشخیص طرف بستر و یا سطح را از دست داد، بهترین مرجع حبابها هستند. حبابها همیشه به طرف سطح خواهند رفت و جهت حرکت حبابها رو به سطح آب است. حرکت درخلاف حبابها غواص را به عمق و به همراه حبابها غواص را به سطح خواهد رساند.
اما اگر در بستر مسیر گم شد؟ در اینجا نیز به راحتی و با استفاده از فنون جهت یابی و با استفاده از قطب نما می توان مسیر بازگشت را یافت. به اجسام، آبزیان و اشیای آشنا توجه نمود. به این ترتیب به آسانی قادر به تشخیص مرجان ها، صخره ها و دیگر مراجعی که قبلاً دیده شده خواهد بود؛ که مسیر بازگشت را برای وی معین می نمایند. اگر باز هم مسیریافت نشد، به آرامی و با رعایت موارد ایمنی به همراه شخص همراه به سطح بازگشته و پس از شناسائی کامل محل دوباره اقدام به ادامه غوص نمود.
8-6- از کار افتادن اسکوتر:
امروزه رعایت استانداردها و معیارهای ایمنی چنان کیفیتی را درتولید تجهیزات غواصی بوجود آورده که بروز خطای فنی در آنها را تقریباً به صفر رسانده است اما نگهداری صحیح، شارژ بموقع و عایق بندی درست اسکوترها، متضمن سلامت و کارائی صحیح و بهتر دستگاه خواهد بود. در نظر گرفتن موارد ایمنی نیز شرط آغاز کلیه فعالیت های غواصی بوده و متضمن سلامت می باشد. اما آب مخرب تجهیزات الکتریکی و الکترونیکی می باشد و می بایست در هر لحظه آمادگی مواجه شدن یا از کار افتادن اسکوتر وجود دارد. از این رو با در نظر گرفتن احتمال از کار افتادن اسکوترها در زیر آب به بررسی دلایل این موضوع و ارائه راه حل آن پرداخته خواهد شد.
اگر چه موارد بسیاری می تواند باعث از کار افتادن اسکوترتان شود اما این موارد در دو نوع کلی دسته بندی گردیده اند.
اسکوتر در صورت بروز خطا، یا از حرکت متوقف شده و یا از حرکت باز نمی ایستد. هر دو این حالت ها به دلیل بروز ایراداتی در عملکرد ماشه و یا خطاهای خارجی به وقوع می پیوندند.
از کار افتادن و توقف پروانه ممکن است به دلایلی نظیر، نشت آب، خالی شدن باتری ها، گیر کردن اشیا در پروانه و یا شکستن پین پروانه که باعث هرز گردیدن شفت موتور گردد اتفاق افتاده و باعث بروز اختلالاتی در غوص شود.
نشت آب به بدنه به دلیل قابل مشاهده بدن خروج هوا از اسکوتر و نیز سنگین تر شدن اسکوتر بسیار محسوس بوده و خروج سریع از آب پس از مشاهده نشت بسیار لازم و ضروریست و راه جلوگیری از آن کنترل صحیح اورینگها و گریس کاری آنها قبل از استفاده از اسکوتر می باشد.
راه جلوگیری از خالی شدن باتری ها نیز، شارژ صحیح آنها می باشد. در مورد گیر کردن اشیا در پروانه نیز می توان حتی الامکان آن جسم را خارج نموده و به راه خود ادامه داد. شکستن پین موتور و در نهایت از کار افتادن اسکوتر به هر یک از دلایل بالا (غیر از نشت آب) منجر به خاتمه غوص نخواهد گردید.
زیرا اسکوتر غواص همراه توانائی حمل دو نفر و اسکوتر از کار افتاده را تا پایان غوص خواهد داشت. بنابراین با آرامش کامل به صورت مشترک از یک اسکوتر استفاده نموده و تا پایان غوص مشترکاً می توان از آن لذت برد.
8-7- بیماری های غواصی در ارتفاعات:
8-7-1- کمبود اکسیژن:
همان طور که می دانید، هوای موجود در ارتفاعات فشار کمتری نسبت به هوای موجود در سطح دریاها داشته و این موضوع سبب می گردد تا هوا رقیقتر گردیده و فاصله مولکولی آن بیشتر گردد. از آن رو هوائی که در ارتفاعات تنفس می شود حاوی مقدار کمتری اکسیژن است. به عبارتی دیگر مقدار ملکولهای اکسیژنی که در یک تنفس در ارتفاعات جذب بدن می گردد، کمتر از مقدار اکسیژن جذب شده در سطح دریا می باشد. این عارضه سبب می گردد تا بدن با کمبود اکسیژن مواجه شده و درصد ابتلا به بیماری هایپوکسیا را افزایش دهد. همچنین کمبود اکسیژن در بدن منجر به جذب بیشتر نیتروژن در بدن گردیده که خود نیز دلیلی بر افزایش خطر ابتلا به بیماری فشار می گردد. از علایم ابتلا به این بیماری می توان کوفتگی، تنفس بریده بریده و احساس سبکسری را نام برد. این علایم که قبل و یا بعد از غوص در بدن شخص مبتلا نمایان می گردد در اثر انجام تمرین های سنگین و تحرکات اضافی قبل از غوص تشدید می گردد.
خوشبختانه پیشگیری از این بیماری بسیار ساده بوده و با عدم انجام تحرکات اضافی در ارتفاعات می توان به آسانی با این عارضه مقابله نمود. روش دیگر پیشگیری از ابتلا به این بیماری نیز توقف چند ساعته در ارتفاعات، قبل از غواصی است. به این ترتیب اگر به بدن اجازه داده شود تا قبل از انجام غوص به مدت چند ساعت در آن ارتفاع خویش را با شرایط محیطی تطبیق دهد، از ریسک ابتلا به این بیماری تا حدود بسیار زیادی کاسته شده. اما اگر کسی به این عارضه مبتلا شد و ناگهان عوارض بیماری را در خود مشاهده نمودی، کلیه فعالیت های غواصی خود را متوقف و سریعاً تا بر طرف شدن عوارض آن باید به استراحت بپردازد. البته تنفس اکسیژن در رفع عوارض ناشی از این بیماری بسیار مفید است اما در صورت عدم دسترس به اکسیژن با تنفس هوای موجود در تانکهای غواصی که مقدار اکسیژن موجودشان بیشتر از محیط اطراف است می توان تا حدودی از عوارض این بیماری کاست.
8-7-2- سرمازدگی:
سرمازدگی نیز از دیگر مواردیست که انجام غواصی در ارتفاعات را با دشواری هائی روبرو
می نماید. این عارضه که بر اثر افت دمای مرکزی بدن و به دلیل قرار گرفتن بدن در محیط سرد به وقوع می پیوندد، در ارتفاعات و مخصوصاً دریاچه های کوهستانی که از دمای بسیار پائینی برخوردارند، تهدید کننده جان و سلامت علاقه مندان به غواصی در ارتفاعات است. این عارضه با علایمی مانند لرزیدن، کرخی، کبودی لبها و ناخنها ظاهر گردیده و در نهایت با ضعف، گیجی و بیهوشی تشدید می گردد و در صورت عدم کنترل، این عارضه می تواند منجر به مرگ گردد. پیشگیری از این عارضه نیز بسیار سازده و با گرم نگاه داشتن بدن، استفاده از مهم تجهیزات غواصی در ارتفاعات را درای سوتها تشکیل می دهند.
اما علاج این عارضه: نخست با خارج نمودن فرد مبتلا از محیط سرد مانند آب و گرم نمودن وی تا لحظه بهبودی ادامه خواهد داشت. لازم به ذکر است که عوارض سرمازدگی بسیار خطرناک بوده و اقدامات سریع برای بهبود شخص مبتلا بسیار حیاتی می باشد. پس بنابراین در صورت اینکه در حین غواصی احساس سرما و شروع به لرزیدن مشاهده شد، بلافاصله غواصی متوقف و با خروج سریع از آب فرد مورد نظر را به مکانی گرم رسانیده و پس از خشک و گرم نمودن وی یا شخص همراه با نوشیدن مایعات گرم که کمک بسزائی در بهبود اوضاع خواهد نمود به استراحت پرداخت. لرزیدن به هنگام غواصی می تواند علامت مهمی از سرما زدگی باشد و سلامت افراد گروه را شدیداً تهدید نماید. پس بنابراین بلافاصله پس از احساس سرما و لرزش از آب خارج و بدن را گرم می کنند.
8-7-3- مخاطرات غواصی در آبهای جریان دار:
آموختن فنون و مهارتهائی که در این بخش شرح داده شد، غواصی در آبهای جریان دار را بسیار آسان می نماید، اما دانستن مخاطرات غواصی در جریان و راه مقابله با آنها بدون فایده نبوده و در صورت مواجه شدن با دشواری های احتمالی بسیار کارآمد می باشد. از این رو به توضیح آنها خواهیم پرداخت.
غواصی در جریان مقدار بسیار زیادی از فعالیت های بدنی شما را کاسته، تنفس هوا را تقلیل داده و از خستگی مفرط جلوگیری می نماید. اما به دلایلی احتمال نیاز شما، به شنا بر خلاف جریان باقی خواهد بود. در این صورت و در حالت نیاز به شنا بر خلاف جریان، شما به زودی خسته و ناتوان خواهید شد. نشانه های این حالت، کوفتگی، تنگی نفس، سر درد و در نهایت اضطراب و هراس از موقعیت پیش آمده است.
در اینجا لازم است متذکر شد که جریانات سطحی بسیار شدیدتر از جریانات عمقی می باشد. بنابراین می توان در صورت نیاز به شنا بر خلاف جریان از نقاط عمیق تر استفاده نموده و بر خلاف جریان پیشروی نمود. همچنین در این صورت می توان از سنگها، صخره ها و اجسام موجود در بستر در صورتی که مزاحمتی برای آبزیان بوجود نیاید و با نهایت احتیاط، برای به جلو کشیدن استفاده نمود. در صورت عدم امکان پیشروی، باید از این کار صرفه نظر نموده و از تقلای بیش از حد که منجر به خستگی مفرط گردد خودداری نمود و با رعایت کامل تمام موارد ایمنی و عدم تجاوز از سرعت مجاز 18 متر در دقیقه و در صورت نیاز توقف در ایستگاه ایمنی به سطح باز گردید.
پس از بازگشت به سطح، باید BCD را پر باد نموده و به حالت شناور در آمده و با علامت دادن به قایق منتظر نزدیک شدن آن و خارج شدن از آب ماند. در صورتی که راه خروج از ساحل است، به همراه جریان به نقاط کم عمق تر نزدیک و سپس از آب خارج گردید.
8-7-3-1- گم شدن، دور افتادن و جدا شدن از گروه:
گم شدن، دور افتادن و جدا شدن از گروه در جریان بسیار شایع می باشد و تنها راه جلوگیری از آن برقراری تماس چشمی و غواصی در محدوده گروه و با سرعت یکسان با دیگران امکان پذیر میباشد. در صورت گم شدن یا جدا شدن از گروه نباید سعی در تعقیب و پیوستن به گروه نمود. زیرا جریان باعث دور شدن سریع غواص و گروه از یکدیگر می گردد. در چنین حالتی پس از یک دقیقه بررسی اطراف، با رعایت کلیه موارد ایمنی و سرعت مجاز 18 متر در دقیقه به سطح بازگشت. سپس در صورت مواجه شدن با بویه شناور در نزدیکی با شنا بر سطح خود را به بویه رسانیده و با استفاده از طناب به سوی گروه باز گشت.
در غیر این صورت باید SMB همراه خود را پر باد نموده و به قایق علامت داده و منتظر نزدیک شدن آن بر سطح شناور باقی ماند.
8-7-3-2- جستجو و به سطح آوری:
هر کس در کنار آب زندگی می کند، حتماً روزی در آن چیزی گم خواهد کرد!و نیاز به جستجو در آب را خواهد یافت.
گم شدن ماسک، فین، چراغ قوه، کارد و دوربین عکاسی در آب و به هنگام غواصی بالاخره روزی گریبانگیرغواصان خواهد شد که یافتن آن نیاز به آموختن مهارتها و تکنیک های خاص جستجو زیر آب را دارد.
امروزه جستجوی زیر آبی برای یافتن اشیای گم شده متعلق به خود یا دوستان مانند زیورآلات، عینک، موبایل، دسته کلید و بسیاری از اشیای دیگر که در آب افتاده اند و حتی انجام جستجوهای تخصصی تر مثلاً یافتن موتور غرق شده یک قایق یا اشیاء باستانی و به سطح آوردن آنها به صورت تخصصی از تخصصهای غواصی در آمده است که آموختن فنون و مهارت های آن برای هر فرد غواصی لازم به نظر می رسد و چه بسا درآمدی را نیز در پی داشته باشد.
8-7-4- مخاطرات غواصی در کشتیهای مغروق:
تصویر برداری یا عکاسی در کنار کشتی های قدیمی یکی از بهترین راه برای ساخت مستند های زیر آبی می باشد. اما ناگفته نماند که غواصی در آن محیط دارای مخاطراتی میباشد؛ البته نه به صورت اختاپوسهای غول پیکر بلکه به صورت های زیر که به شرح برخی از آنها خواهیم پرداخت:
اشیاء تیز و برنده، مانند قطعات زنگ زده آهنی، شیشه های شکسته و دیگر اجسام موجود در کشتیهای مغروق بسیار خطرناک بوده و تماس یا برخورد با آنها می تواند منجر به بریدگی یا پارگی در بدن گردد. بهترین روش پیشگیری از این گونه مخاطرات، برقرار ساختن شناوری صحیح، استفاده از پوشش مناسب (وت سوت) و به همراه داشتن دستکش به هنگام غواصی در کشتیهای مغروق می باشد.
گیر کردن در طناب های قدیمی کشتی و یا به هنگام عبور از درها و پنجره ها نیز از دیگر خطرات غواصی در کشتیهای مغروق است. همچنین به دلیل تجمع آبزیان در اطراف کشتیهای مغروق، این سایتها مکان بسیار مناسبی جهت صید و مورد علاقه برخی صیادان و ماهیگیران می باشد. به همین سبب بسیاری از تورهای ماهیگیری که در آن نقاط افراشته گردیده اند به دلیل گیر کردن در بدنه آهنین مغروق و عدم امکان جمع آوری دوباره آنها توسط صیادان، در همان مکان رها گردیده اند. گیر کردن در این تورهای متروکه نیز از موارد شایع و مخاطره انگیز غواصی در کشتیهای مغروق به شمار می رود. به همراه داشتن کارد غواصی جهت رها سازی خود از بند این تورها بسیار لازم و ضروریست.
آبزیان متفاوتی در زیست گاه های مصنوعی که توسط کشتیهای مغروق فراهم آمده است تجمع می نمایند که ماهیان سمی و زهرآگین نیز از جمله آنها می باشند. بنابراین برقرار ساختن شناوری صحیح و عدم دست زدن به اجسام در کاهش این ریسک بسیار مفید است. اما در صورت نیاز به در دست گرفتن بدنه، مثلاً به هنگام ورود به آن و یا به هنگام جریانات شدید، مراقبت از اینکه در نزدیکی دستان، اژدرماهی، سنگ ماهی یا آبزیان سمی دیگر یپنهان نگردیده، سپس به آرامی و در صورت مجهز بودن به دستکش بدنه یا دیواره را لمس نمود.
کشش و رانش جریان نیز در برخی از کشتیهای غرق شده، علی الخصوص در خط الراس آنها (بالاترین نقطه بدنه) و در اطراف حفره های بدنه، از مخاطراتی است که احتمالاً به هنگام غواصی وجود دارند. بنابراین باید مراقب بود تا در معرض اینگونه جریانات قرار نگرفته و دائماً در پناه بدنه باقی ماند.
پوسیدگی بدنه و امکان ریزش آن نیز از خطرات بالقوه غواصی در کشتیهای مغروق به شمار می رود. با گذشت زمان و افزوده شدن عمر کشتی مغروق در بستر، قطعات بیشتری از بدنه آن در معرض خوردگی قرار گرفته و از بین می روند. از این رو خطر سقوط اجسام از بالای سر در صورت نفوذ به بدنه کشتی می تواند بسیار خطرناک بوده و از عوامل قابل توجه بروز سوانح در کشتی های مغروق به شمار رود. پیشگیری از چنین سوانحی به سادگی و با عدم ورود به بدنه کشتی در صورت پوسیدگی بیش از حد آن امکان پذیر است.
عمق برخی از کشتیهای غرق شده که بیشتر از 30 متر می باشد نیز به مانند دیگر مخاطرات غواصی در کشتیهای مغروق از عوامل قابل توجه در این تخصص به شمار می‌رود. بسیاری از کشتیهای غرق شده در اعماق 30 متر یا بیشتر قرار گرفته اند که خود نیز نیاز به تبحر در غواصی عمیق را محسوس می نماید. از آنرو در نظر گرفتن زمان مجاز باقیماندن در عمق، سرعت مجاز بازگشت به سطح و توقف در ایستگاه ایمنی از موارد بسیار مهم و قابل ملاحظه در غواصی در کشتیهای مغروق عمیق می باشند.
بخش نهم :
9-1- محیط زیست:
9-1-1- منطقه، شرایط جوی و وقت روز:
کوسه و سایر مخلوقات نامهربان اقیانوسها را که کنار بگذاریم، سرما و دید ناکافی دو دشمن طبیعی فیلمبردار زیر آب هستند. عموماً آب دریاهای شمال از هر دو نظر فوق برای فیلمبرداری نامناسب است. استیفن هالیدی[42]، متخصص فیلمبرداری زیر آب، یک فیلم (درباره ی پیدا کردن یک کشتی و گنجینه اش) نزدیک سواحل شتلند[43] فیلمبرداری کرده و تجربه ی او در این زمینه پشتوانه اصلی این بخش از رساله است، می گوید:[44]
«آبهای سواحل شتلند سرد اما صاف و شفاف است. به صافی آبهای سواحل مالت و از نظر دید تقریباً همان اندازه خوب. اما متاسفانه چیزی که کم داشتیم آفتاب درخشان سواحل مالت بود و یکی از دلایل اینکه بیشتر صحنه هایی زیر آب را در مدیرانه می گیریم وجود آفتاب درخشان آن منطقه است. در سواحل مالت آفتاب درخشان دارید بی آنکه مجبور باشید هر چند وقت یکبار در انتظار کنار رفتن ابرها معطل بشوید و این موضوع درد سر بزرگی است. مثلاً زیر آب هستید و از بالا به شما علامت می دهند که تا ده دقیقه دیگر آفتاب از زیر ابر در خواهد آمد و شما مردد هستید که این مدت را به سطح آب بیایید و یا از هوای کپسولتان استفاده کنید... همیشه از سواحل جنوب انگلستان دوری می کنم برای آنکه هوایش اغلب گرفته است. فیلم ها و عکسهایی را که دیگران در این قسمت ها به ویژه در سواحل منطقه کورن وال (Cornwall) گرفته اند دیده ام و فکر می کنم که نتیجه کارشان با توجه به شرایط موجود خیلی خوب بوده است. اما برای فیلم برداری جدی حرفه ای (بجز در مواردی که باید یک نقطه ی خاص بروید و از چیزی که اتفاقاً آنجا هست فیلم بگیرید) مدیترانه نه تنها از نقطه نظر کیفیت فیلمبرداری، بلکه از نظر درجه حرارت آب هم مناسبتر است. در آبهای شمال مشکل بتوان در یک روز به اندازه ی کافی کار کرد و وقتی قرار باشد بازیگرانی هم در تصویر باشند، کار مشکل تر می شود. اگر می خواستیم فیلم گورستان دریا (Davey Jones Locker) را در سواحل شتلند بگیریم نمی توانستیم با بچه های خردسالی که می بایست بدون لباس غواصی به زیر آب بیایند در یک روز حتی اگر آفتاب درخشان هم می داشتیم روی هم رفته بیش از نیم ساعت کار بکنیم و بچه ها یخ نکنند. حتی در مدیترانه و در تابستان زیر آب از عمق سی فوت به پایین تر خیلی سرد است- البته این چیزی است که من فقط شنیده ام.»
یک امتیاز دیگر بودن خورشید در بالای سر این است که نور شکسته شده از سطح آب تا موضوع تصویر مسیر کوتاه تری را می پیماید و این به ویژه وقتی که باید تاثیر شکست نور در نظر گرفته شود خیلی مهم است. از این نظر نیمروز بهترین موقع فیلمبرداری زیر آب است:
«وقتی در مدیترانه فیلمبرداری زیر آب به حوالی غروب می کشد و نور زیر آب دارد واقعاً ضعیف می شود، بهتر است به سطح آب بیایید و علاوه بر آنکه کمی آفتاب می گیرید می‌توانید یکی دو ساعت وقتتان را صرف فیلمبرداری قسمت هایی از فیلم که بیرون آب می‌گذرد بکنید.»
دید در زیر آب وقتی آب حاوی ذرات معلق باشد مانند مواد رسوبی که رودخانه ها در دریا می ریزند، به حداقل می رسد. صافترین آبها معمولاً متعلق به دریاهایی است که سطح صخره ای، مرجانی یا شنی دارند.
عامل دیگری که در انتخاب محل برای فیلمبرداری زیر آب در نظر گرفته می شود نوع گیاهان و جانوران دریایی یک منطقه است:
«سواحل جزیره مالت از بسیاری نظرها منطقه بسیار خوبی است. تنها عیبش این است که از نظر مرجانها و گیاهان دریایی و ماهیها منظره ی چندان پر آب و رنگی ندارد. به همین جهت بود که سکانس هایی از فیلم کاپیتان نیمو و شهر زیر دریا (Capitan Nemo and the Underwater City) را در دریای سرخ گرفتند. کار در مصر خیلی مشکلتر بود. نه تنها آبهای ساحلی آن خطرناک و پر از کوسه بود، بلکه اوضاع سیاسی منطقه به یک مرحله ی بحرانی رسیده بود. باری مناظر زیر دریایی آن منطقه بسیار زیبا بود.»
9-1-2- شرایط و محیط مناسب غواصی در جریان:
گردش زمین، وزش بادها، جزر و مد و تغییرات دمائی از عوامل تولید کننده جریان در اقیانوسها می باشند. این جریان ها در مناطق مختلف به اشکال و سرعت های متفاوت، شرایط گوناگونی را برای غواصی فراهم می آورند. در برخی از مناطق جریان ها دائمی بوده و در برخی دیگر فصلی است. در مناطقی مانند کازومل، مکزیک، پالا و وست پالم در فلوریدا، جریان دائمی آب باعث گردیده است که فراگیری فنون غواصی در جریان به صورت اجباری درآمده باشد.
همچنین جریانات فصلی و محلی نیز فرصت خوبی را برای لذت بردن از این فنون فراهم خواهد آمد. برای مثال در سواحل شرقی جزیره کیش، جریانات فصلی برای تجربه غواصی در جریان بسیار مناسب است و نیز جریانات دائمی کرانه های شمال شرقی جزیره کیش و جزیره هندورابی در خلیج فارس امکان آزمون غواصی در جریان را بوجود اورده اند. جزر و مد نیز در بعضی از ساعت های شبانه روز در سایت های کیش، امکان غواصی در جریان را بوجود می آورد. به عنوان مثال پس از ساعت 3 بعدازظهر در شرق سایت بیگ کورال (جزیره کیش) که دارای بستر شنی می باشد، جریان شدیدی در موازت ساحل و رو به شمال در حال حرکت است. این جریان شما را تا اسکله هتل سیمرغ (در شمال) و در صورت در دسترس بودن هوای تنفسی کافی تا موج شکنهای هتل تابان به آسانی هدایت خواهد نمود.
اما در برخی از نقاط که دسترسی به آبهای آزاد دشوار است استفاده از آبهای درون مرزی بسیار مناسب به نظر می رسد. برخی از رودخانه ها با در نظر گرفتن عمق، شکل بستر و شدت جریان شرایط مناسبی برای انجام غواصی در جریان فراهم آورده اند. به عنوان مثال غواصی در رود مرزی ارس حد فاصل شهرستان جلفا (مرز آذربایجان) تا بخش نوردوز (مرز ارمنستان)، با عمق 6 الی 8 متر و جریان نسبتاً زیاد آب همچنین بستر سنگ ریزه ای و هموار و نیز وسعت دید 2 الی 3 متر سایت مناسبی برای آزمودن این فن در آبهای درون مرزی می باشد (البته درنظر گرفتن شرایط مرزی و دریافت مجوزهای مورد نیاز بسیار ضروریست).
اما فیزیک جریان ها نیز در انتخاب جریان مناسب بسیار موثر است. سرعت جریان ها از سطح تا به عمق معمولاً کاهش یافته و آرام تر می گردد. بنابراین در صورت نیاز به غواصی بر خلاف جریان، شما می توانید ازنقاط عمیقتر استفاده نمائید. اما رودخانه وضع بسیار متفاوت بوده و پهنا و تنگنای رودخانه سرعت جریان را مشخص می نماید. بهترین منبع اطلاعات در زمینه رودخانه ها را می توانید از افراد بومی به دست آورید.